Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Αγγελική Σακελλαρίου, Επίκουρη Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας ΠΤΔΕ ΠΔΜ

Περιεχόμενο μαθήματος: Πρώτα θα δοθεί το γενικό θεωρητικό πλαίσιο της αξιοποίησης των ΤΠΕ (και ειδικότερα των ηλεκτρονικών λεξικών και των ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων-corpora) στο γλωσσικό μάθημα. Θα παρουσιαστούν τρεις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις: α) αυτή που στηρίζεται στο κυρίαρχο γλωσσολογικό παράδειγμα και την ενδιαφέρει η αποτελεσματικότερη καλλιέργεια της επικοινωνιακής ικανότητας, οπότε δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη χρήση της γλώσσας. β) αυτή που στηρίζεται στην καλλιέργεια των διαφόρων μορφών γραμματισμού και ιδιαίτερα του κριτικού, γ) η αντίληψη «πίσω στα βασικά» που πρεσβεύει την επιστροφή στην παραδοσιακή διδασκαλία της γραμματικής και της ορθογραφίας. Τα πορίσματα των σχολών αυτών θα συνδεθούν με τη διεθνή και την ελληνική εμπειρία ως προς τη χρήση των ΤΠΕ.

Αξιοποιώντας αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, το μάθημα θα στραφεί στη διδασκαλία θεμάτων: Α) της γραμματικής (συσχέτιση των γραμματικών δομών με τον λόγο και γενικότερα την περίσταση επικοινωνίας, ανάδειξη της γλωσσικής ποικιλότητας/ των εναλλακτικών γραμματικών δομών (διτυπίες, π.χ. έρχονταν/ ερχόντουσαν) σε όλα τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης), Β) του λεξιλογίου (προθήματα και επιθήματα, σημασιολογικά πεδία, σημασιολογική προσωδία, δανεισμός, σημασίες των πολύσημων λέξεων μέσα στο πλαίσιο της χρήσης τους, συνώνυμα, συμφράσεις, στερεότυπες εκφράσεις), Γ) των κειμενικών ειδών και των επιπέδων ύφους (δημοσιογραφικός, εκπαιδευτικός, ακαδημαϊκός, πολιτικός κ.ά. λόγος), Δ) της κριτικής ανάλυσης λόγου (ιδεολογική χρήση της γλώσσας στον δημοσιογραφικό/ πολιτικό λόγο).

Σε όλα τα παραπάνω αντικείμενα θα συνδυάζεται η θεωρητική παρουσίαση με δεδομένα από τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα ηλεκτρονικά σώματα κειμένων και θα συζητούνται τρόποι διδασκαλίας των φαινομένων στο πλαίσιο μιας μαθητοκεντρικής προσέγγισης. Στόχος είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στον νέο γραμματισμό, με έμφαση στις ερευνητικές και ανακαλυπτικές δεξιότητες, με παράλληλη καλλιέργεια της κριτικής γλωσσικής επίγνωσης, στοιχεία που θα πρέπει να είναι σε θέση να μεταδώσουν στους μελλοντικούς μαθητές τους.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) διαλέξεις από τη διδάσκουσα, β) ασκήσεις για την εύρεση δεδομένων, γ) συζητήσεις προβληματισμού, δ) μελέτη και παρουσίαση ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων άρθρων, καθώς και εκπαιδευτικών σεναρίων από τους φοιτητές.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Με το πέρας των μαθημάτων οι φοιτητές αναμένεται να γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα Ηλεκτρονικά Σώματα Κειμένων στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος ως περιβάλλον μάθησης και ως μέσο πρακτικής γραμματισμού και απόκτησης κριτικής γλωσσικής επίγνωσης.

Συγκεκριμένα οι φοιτητές θα είναι σε θέση: α) να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά λεξικά ως πηγές ασκήσεων για τη μελέτη του σημασιολογικού πεδίου των λέξεων, την ορολογία, τη μορφολογία κ.ά. β) να χρησιμοποιούν τα ΗΣΚ ως πηγές έρευνας και διδακτικού υλικού για τη γραμματική, το λεξιλόγιο, τα κειμενικά είδη, την κριτική ανάλυση λόγου.

Μέθοδοι Αξιολόγησης: Μικρές ενδιάμεσες και τελικές εργασίες.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Goutsos, D. 2010. «The Corpus of Greek Texts: A reference corpus for Modern Greek». Corpora 5 (1): 29-44.

Γούτσος, Δ. & Γ. Φραγκάκη. 2016. Εισαγωγή στη Γλωσσολογία των Σωμάτων Κειμένων. Ηλεκτρονικό βιβλίο. Δράση Κάλλιππος. www.repository.kallipos.gr

Halliday, M.A.K. 1993. «Quantitative studies and probabilities in grammar». Στο Michael Hoey (επιμ.), Data, Description, Discourse: Papers on the English Language in Honour of John McH. Sinclair, 1-25. London: Harper Collins.

Κόμης, Β. & Κ. Ντίνας. 2011. Μελέτη για την Aξιοποίηση των ΤΠΕ στη Διδασκαλία της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Γενικό Πλαίσιο και Ιδιαιτερότητες. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greeklanguage.gr/sites/default/files/digital_school/p3.1.2_glwssa.pdf

Κουτσογιάννης, Δ. 2007. Διδακτική Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Λεξικών και Σωμάτων Κειμένων. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/education/cbt/utilization/theory.html

O’Keeffe, A. M., McCarthy, M. J. and Carter, R. A. 2007. From Corpus to Classroom. Cambridge: Cambridge University Press.

Sinclair, J. McH. 2003. Reading Concordances. London: Longman.

O’Keeffe, Anne & M. McCarthy (επιμ.). 2010. The Routledge Handbook of Corpus Linguistics. London & New York: Routledge.

Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Άννα Χατζηπαναγιωτίδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Frederick Κύπρου

Περιεχόμενο μαθήματος: Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής: α) Ανάλυση των στρατηγικών για την παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου καθώς και των συνθηκών χρήσης της γλώσσας, β) Ανίχνευση και ανάλυση αναγκών των μαθητών/τριών στην ελληνική γλώσσα, γ) Παράθεση και σχολιασμός των τεσσάρων δεξιοτήτων εκμάθησης μιας γλώσσας (ακρόαση, ομιλία, ανάγνωση, γραφή), δ) Γενικά και ειδικά κριτήρια για την παραγωγή παιδαγωγικού υλικού, ε) Παραγωγή παιδαγωγικού υλικού και δραστηριοτήτων.

Αναλυτικότερα: α) Εξετάζονται ο σκοπός και το περιεχόμενο της διδασκαλίας της γλώσσας, η βαρύτητα των επιμέρους πτυχών της γλωσσικής διδασκαλίας, οι γλωσσικές ανάγκες, τα κριτήρια ιεράρχησης των επιλογών, τα μαθησιακά στιλ και οι στρατηγικές εκμάθησης, β) Αναφέρονται και σχολιάζονται οι τρόποι συλλογής δεδομένων για την ανάλυση γλωσσικών αναγκών. Ερμηνεία στοιχείων, διαπιστωτικές/κατατακτήριες δοκιμασίες, γ) Παρουσίαση και σχολιασμός των γενικών και ειδικών κριτηρίων τα οποία πρέπει να διέπουν την παραγωγή παιδαγωγικού υλικού, δ) Παρουσίαση και σχολιασμός παραχθέντων υλικών (συμβατικών και ηλεκτρονικών) 

Μέθοδος διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδάσκοντα, β) ασκήσεις για την εύρεση δεδομένων, γ) συζητήσεις προβληματισμού, δ) συγκριτικές μελέτες, μελέτη άρθρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων, ε) παραγωγή γλωσσικού υλικού και δραστηριοτήτων, στ) μελέτη βιβλιογραφίας

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: α) να κατανοηθούν οι στρατηγικές που ακολουθούνται για την παραγωγή αποτελεσματικού γραπτού και προφορικού λόγου. Εξετάζονται οι σχέσεις προφοράς και γραπτού λόγου και οι ειδικές συνθήκες χρήσης της κάθε μορφής λόγου, καθώς και η διδακτική μεθοδολογία για την εφαρμογή των στρατηγικών παραγωγής προφορικού ή γραπτού λόγου στη διδακτική πράξη, β) να γίνει κατανοητό ότι τα Αναλυτικά Προγράμματα / Προγράμματα Σπουδών πρέπει να καταρτίζονται σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών/τριών, γ) να γίνουν οι φοιτητές/τριες ικανοί/ές να παράγουν και να αναπτύσσουν κατάλληλο ενισχυτικό ή πρωτογενές παιδαγωγικό υλικό, ε) να γνωρίσουν και να εμβαθύνουν στις διάφορες και διαφορετικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στον τομέα παραγωγής γλωσσικού υλικού.

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) απαντήσεις σε ασκήσεις, β) μικρές έρευνες πάνω σε προγράμματα σπουδών γλωσσικής διδασκαλίας της νέας, ελληνικής ως 2^ης/ξένης, γ) παρουσιάσεις-συγκριτικές μελέτες επιστημονικών άρθρων, δ) εργασίες.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Adam, J.M. (1999). Τα κείμενα: Tύποι και πρότυπα. Αφήγηση, περιγραφή, επιχειρηματολογία, εξήγηση και διάλογος(μτφρ. Γ. Παρίσης / επιμ. Ε. Καψωμένος). Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

Cope, B. & Kalantzis, M.(Eds.) (2000).  Literacy Learning and the Design of Social Futures. London & New York: Routledge.

Huckin, T., Haynes, M. & Coady, J., (eds.) (1993). Second Language Reading and Vocabulary Learning. Norwood, NJ: Ablex.

G, (1994). Learning to write. London, Routledge

McCarthy, M.(1991) Discourse Analysis for Language Teachers. Cambridge: Cambridge University Press.

Muspratt, S., Luke, A., Freebody, P. (1997).Constructing Critical Literacies: Teaching and Learning Textual Practice. Creskill, NJ: HamptonPress

Oxford, Rebecca (1990). Language Learning Strategies: What Every Teacher Should Know. Englewood Cliffs, NJ: Newbury House.

Psaltou-Joycey, A.(2010). Language Learning Strategies in the Foreign Language Classroom(pp. 291). Thessaloniki: University Studio Press

Richards, R. & Renandya, W. (εκδ.) (2002). Methodology in Language Teaching: An Anthology of Current Practice. Cambridge: Cambridge University

Ιορδανίδου, Α. & Α. Φτερνιάτη (επιμ.) (2000). Επικοινωνιακές διδακτικές προτάσεις για το γλωσσικό μάθημα στο δημοτικό σχολείο. Αθήνα : Πατάκης

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2005) Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις γλώσσες: εκμάθηση, διδασκαλία, αξιολόγηση. Συμβούλιο της Ευρώπης

Μήτσης, Ν.(1966) Διδακτική του γλωσσικού μαθήματος, Αθήνα : Εκδόσεις Gutemberg

Μήτσης, Ν. (2004). Η διδασκαλία της γλώσσας υπό το πρίσμα της επικοινωνιακής προσέγγισης. Αθήνα : Gutenberg.

Μπέλλα, Σ. (2011). Η Δεύτερη Γλώσσα: Κατάκτηση και Διδασκαλία (αναθεωρημένη έκδοση με προσθήκες και αλλαγές). Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

Φιλιππάκη-Warburton, Ει. (2000). «Γραμματική και σχολική παιδεία». Γλωσσικός Υπολογιστής, Τόμος 2. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, σσ. 33-46. www.komvos.edu.gr.

Χατζησαββίδης, Σ. 2002. «Δομή, επικοινωνία, είδη λόγου και γραμματισμός στα νέα προγράμματα σπουδών γλωσσικής αγωγής στο δημοτικό σχολείο». Γλώσσα, 54, σσ. 54-62.

Χαραλαμπόπουλος Α. & Σ. Χατζησαββίδης. (1997). Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας: Θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσσαλονίκη : Κώδικας.

Χατζηδήμου, Δ. (2007). Εισαγωγή στη Θεματική της Διδακτικής: Συμβολή στη θεωρία και στην πράξη της διδασκαλίας. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός Οίκος Αδελφών Κυριακίδη.

Χατζηπαναγιωτίδη, Α. (2012) Παραγωγή διδακτικού υλικού για την ελληνική ως ξένη γλώσσα, Πανεπιστημιακές σημειώσεις

Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΕΔΙΑΜΜΕ, Αναλυτικά Προγράμματα και Διδασκαλία   http://ediamme.diaspora

Διδάσκουσα – ιδιότητα: Ελένη Γρίβα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Π.Τ.Δ.Ε, Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες σε ζητήματα διγλωσσίας και εκπαίδευσης. Ειδικότερα, επιχειρούνται εννοιολογικές αποσαφηνίσεις της διγλωσσίας και παρουσιάζονται οι διάφορες τυπολογίες της διγλωσσίας (π.χ. ταυτόχρονη και διαδοχική διγλωσσία, πρώιμη και όψιμη διγλωσσία, συντονισμένη και αμφίδρομη διγλωσσία, ισόρροπη και κυρίαρχη διγλωσσία, φυσική και σχολική διγλωσσία, ημιγλωσσία), καθώς και οι παράγοντες που προσδιορίζουν τη διγλωσσία. Ακόμη, παρουσιάζονται και αναλύονται οι θεωρίες που υποστηρίζουν την αλληλεξάρτηση των γλωσσών και γίνεται αναφορά στις ‘υποθέσεις’ διγλωσσικής ανάπτυξης. Επιπλέον, οριοθετούνται οι βασικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη(ν) (ακαδημαϊκή) γλωσσική ικανότητα του δίγλωσσου μαθητή και θίγονται ζητήματα που σχετίζονται με τη σχολική επιτυχία/ αποτυχία. Επίσης, εισάγονται οι φοιτητές σε διδακτικές πρακτικές και τεχνικές για τη γλωσσική επίδοση του δίγλωσσου μαθητή από μεταναστευτικά περιβάλλοντα.

Ακόμη, παρουσιάζονται κριτικά οι βασικότεροι τύποι δίγλωσσης/πολύγλωσσης εκπαίδευσηςκαι συζητούνται ζητήματα που αφορούν την εμπλοκή των γονέων στις σχολικές και εξωσχολικές πρακτικές γραμματισμού των παιδιών τους. Τέλος, εξετάζονται οι ευρέως διαδεδομένες απόψεις και στάσεις στην κοινωνία γενικότερα και στην εκπαιδευτική κοινότητα ειδικότερα (εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές) για τη διγλωσσία. Τέλος, συζητείται πώς οι γλωσσικές και πολιτισμικές επαφές αποτελούν τον βασικότερο παράγοντα γλωσσικής ετερογένειας στο ελληνικό σχολείο και συζητούνται θέματα γλωσσικής πολιτικής.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διαλέξεις, μικρές ατομικές και ομαδικές εργασίες.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές αναμένεται να κατανοήσουν βασικές έννοιες της διγλωσσίας, τα πλεονεκτήματα της ταυτόχρονης και αμφιδύναμης διγλωσσικής ανάπτυξης, τις προκαταλήψεις με τις οποίες συνδέεται η διγλωσσία, καθώς και αρχές και θεωρίες διγλωσσικής ανάπτυξης, ώστε να τις αξιοποιούν στην εκπαιδευτική πράξη εφαρμόζοντας κατάλληλες διδακτικές πρακτικές σε  μαθητές από άλλα γλωσσικά και πολιτισμικά πλαίσια. Επιπλέον θα αποκτήσουν το απαραίτητο εκείνο θεωρητικό υπόβαθρο ώστε να είναι σε θέση  να διερευνούν και να καταγράφουν το γλωσσικό προφιλ των δίγλωσσων μαθητών τους και να εμβαθύνουν σε σχετικές μεθόδους διαχείρισης τάξης μικτών ικανοτήτων για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος

Μέθοδοι αξιολόγησης: Μικρές ενδιάμεσες και τελικές εργασίες .

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Ανδρουλάκης, Γ. (2008). Οι Γλώσσες και το Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.

Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και τη Δίγλωσση Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg.

Baker, C. & Prys Jones, S. (1998). Encyclopedia of Bilingualism and Bilingual Education. Clevedon: Multilingual Matters.

Bhatia, T & Ritchie, W. (2006). The Handbook of Bilingualism. Oxford: Blackwell.

Bialystok, E. (2001). Bilingualism in Development: Language, Literacy & Cognition. New York, NY: Cambridge University Press.

Bialystok, E. (2002). Acquisition of Literacy in Bilinguals: A Framework for Research, Langzuage Learning 52(1): 159-199.

Cenoz, J., & Genesee, F. (1998) Beyond bilingualism: multilingualism and multilingual education. Clevedon: Multilingual Matters.

Γρίβα, Ε. &  Στάμου, Α. (2014). Ερευνώντας τη διγλωσσία στο σχολικό περιβάλλον. Οπτικές εκπαιδευτικών, μαθητών και μεταναστών γονέων. Θεσσαλονίκη: Εκδ Κυριακίδη.

Cummins, J. (1999). Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση – Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας, (επιμ. Σκούρτου, Ε, μτφρ. Αργύρη, Σ.). Αθήνα: Gutenberg.

Genesee, F. & Nicoladis, E. (2006). Bilingual acquisition. In E. Hoff & M. Shatz (Eds.), Handbook of Language Development, 324-342. Oxford, Eng.: Blackwell.

Stamou, A. G. & Dinas, K. D. (2009). Greek teachers’ common misconceptions about bilingualism. In N. Palaiologou (Ed.), International Conference Intercultural Education: Paideia, Polity, Demoi. Cd-rom Proceedings of the International Conference of the International Association for Intercultural Education (IAIE) and the Hellenic Migration Policy Institute (IMEPO), under the aegis of Unesco. Athens.

Cummins, J. (1999). Ταυτότητες υπό Διαπραγµάτευση: Εκπαίδευση µε Σκοπό την Ενδυνάμωση σε µια Κοινωνία της Ετερότητας (Επιµ. Ε. Σκούρτου, Μτφ. Σ. Αργύρη). Αθήνα: Gutenberg.

Τριάρχη-Herrmann, B.(2000). H Διγλωσσία στην Παιδική Ηλικία: Μία Ψυχογλωσσολογική Προσέγγιση. Aθήνα: Gutenberg.

Διδάσκουσα- Ιδιότητα: Νεκταρία Παλαιολόγου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Η διδασκαλία της γλώσσας και του πολιτισμού μιας ξένης χώρας σε μετανάστες αποτελεί ένα πεδίο ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας. Κύριος στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου και βασικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων κατά τη διδασκαλία (με έμφαση στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας) σε μετανάστες μαθητές στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης διδασκαλίας και στην κατεύθυνση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αναδεικνύεται η έννοια της γλώσσας ως κοινωνική και πολιτισμική πρακτική και η σημασία των πολυγραμματισμών στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ικανοτήτων και αντιλήψεων που απαιτούνται- πέραν της ανάγνωσης και γραφής- ώστε να γίνουμε κοινωνικοπολιτισμικά εγγράμματοι στις σύγχρονες κοινωνίες.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) διδασκαλία θεωρητικών και πρακτικών θεμάτων, β) συζητήσεις προβληματισμού, γ) ατομικές ή ομαδικές εργασίες σε μια κριτική διάσταση, δ) μελέτες επιστημονικών κειμένων και χρήση του διαδικτύου για την ανεύρεση σχετικού πληροφοριακού υλικού, ε) μελέτη βιβλιογραφίας, άρθρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές αναμένεται να αναπτύξουν μια σειρά από γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής: α) να κατανοήσουν βασικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις και διαπολιτισμικές αρχές κατά τη διδασκαλία σε μετανάστες μαθητές, β) να κατανοήσουν τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας σε τάξεις με προφίλ διαφορετικών ομάδων μαθητών (με διαφορετική πολιτισμική, κοινωνική, οικονομική προέλευση), γ) να αναπτύξουν τις δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται ώστε να γίνουμε κοινωνικοπολιτισμικά εγγράμματοι στις σύγχρονες κοινωνίες και διαπολιτισμικά ευαισθητοποιημένοι, δ) να αντιληφθούν τη σημασία του κοινωνικοπολιτισμικού εγγραμματισμού σε σχέση με τη γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία των σύγχρονων σχολικών τάξεων.

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) Παρουσία-συμμετοχή και γραπτή η προφορική εξέταση, β) Εκπόνηση ατομικών ή ομαδικών εργασιών και υποστήριξη της εργασίας, γ) Γραπτές ασκήσεις/πρόοδοι μικρής έκτασης

Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Ευαγγελία Καλεράντε, Επίκουρη Καθηγήτρια Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής: α) Ενότητες για την εξέλιξη του γλωσσικού ζητήματος (1830-1986), β) Αναφορές στην ελληνική πολιτική κατάσταση και στο ρόλο των ομάδων πίεσης, γ) Μελέτη της εκπαιδευτικής νομοθεσίας με επικέντρωση στη διασύνδεση πολιτικών στόχων και εκπαίδευσης, δ) Διερεύνηση της εξέλιξης του γλωσσικού ζητήματος με παράλληλη εκτύλιξη της εξέλιξης της πολιτικής για την εκπαίδευση, με επικέντρωση σε αντίστοιχα παιδαγωγικά και πολιτικά ρεύματα- τάσεις, ε) Συσχέτιση του γλωσσικού ζητήματος με πολιτικές-κοινωνικές θέσεις των διανοούμενων, στ) Συνεξέταση του γλωσσικού ζητήματος με τις εκπαιδευτικές θέσεις σε εθνικό και διεθνές πεδίο, ζ) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στην πολιτική των δικαιωμάτων για την εκπαίδευση σε μια λειτουργική προνοιακή θεώρηση, η) Μεθοδολογικές προσεγγίσεις πολιτικών ζητημάτων για το γλωσσικό ζήτημα με ανάλυση περιεχομένου και κριτική ανάλυση λόγου περιοδικών και εφημερίδων

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) Εισαγωγικές θεωρητικές αναφορές στις θεματικές ενότητες, β) Συνεργατικές μέθοδοι μελέτης ζητημάτων και παρουσίασης τους από τις ομάδες, γ) Κριτική ανάλυση λόγου και ανάλυση περιεχομένου, περιοδικών και εφημερίδων, με έμφαση σε ανάδειξη και συζήτηση θεμάτων, δ) Διασύνδεση βιβλιογραφίας με θέματα ατομικού ή ομαδικού προβληματισμού

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: α) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στα πολιτικά και κοινωνικά θέματα, β) Διασύνδεση του γλωσσικού ζητήματος με την πολιτική κουλτούρα, γ) Κατανόηση των μεθόδων κριτικής ανάλυσης λόγου και ανάλυσης περιεχομένου νομοθετικών και πολιτικών κειμένων για το γλωσσικό ζήτημα, δ) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στην ιστορικότητα της πολιτικής και εκπαιδευτικής εξέλιξης

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) Ατομικές ή ομαδικές εργασίες κατά τη διάρκεια των διαλέξεων, β) Υποδειγματικά σχόλια ή αναφορές σε ζητήματα που προκύπτουν από την ανάλυση κειμένων, γ) Μικρο-έρευνα ή θεωρητική μελέτη σε ένα θέμα σχετικό με το γλωσσικό ζήτημα

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Broekman, J.M.- Mootz, F. The Semiotics of Law in Legal Education. London: Springer, 2012.

Diaz, P.M. Semiotics of Law: Intent and Preparation with in a Semiosis Cycle. USA: Grin Verlag, 2012.

Heck, R. Studying Educational and Social Policy: Theoretical Concepts and Research Methods. London: Routledge, 2004.

Κοπιδάκης, Κ.- Χριστίδης, Φ.- Μαργαρίτη- Ρόγκα, Μ. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2010.

Μπαμπινιώτης, Γ.- Θαβώρης, Α.- Κασίνης, Κ. κ.α. Το γλωσσικό ζήτημα. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2011.

Σταυρίδη- Πατρικίου, Ρ. (επιμ.). Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000.

Σταυρίδη- Πατρικίου, Ρ. Γλώσσα, Εκπαίδευση και πολιτική, Αθήνα: Ολκός, 2009.

Φραγκουδάκη, Α. Η γλώσσα και το έθνος 1880-1980. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2001.

Φραγκουδάκη, Α. Γλώσσα και ιδεολογία. Αθήνα: Οδυσσέας, 1993.

Yudof, M.- Levin, B.- Moran, R. – Ryan. J. – Bowman, K. Educational Policy and the Law. New York: Wadsworth Publishing, 2011.

Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Άννα Xατζηπαναγιωτίδη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Σχολή Επιστημών της Αγωγής , Πανεπιστήμιο Frederick Κύπρου

Περιεχόμενο μαθήματος: Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής:

1. Η διγλωσσία, οι τύποι της και η δίγλωσση εκπαίδευση
2. Η ελληνική ως 2^η/ξένη γλώσσα
3. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
4. Ζητήματα-προβληματισμοί στη διδασκαλία της ελληνικής ως 2^ης/ξένης γλώσσας
5. Αναλυτικά Προγράμματα
6. Αξιολόγηση, κριτήρια ελληνομάθειας
7. Διδακτικό υλικό

Αναλυτικότερα, η συζήτηση θα βαίνει παράλληλα:

• Θα εξεταστεί, θα αναλυθεί και θα σχολιαστεί το φαινόμενο της διγλωσσίας
• εστίαση στην σχολική και φυσική διγλωσσία
• Θα σχολιαστούν οι τύποι δίγλωσσων ατόμων
• Θα παρουσιαστεί η κατάσταση στα ελληνικά σχολεία αναφορικά με το μαθητικό κοινό
• Θα δοθούν οι ορισμοί 1^η,2^η,ξένη γλώσσα
• Θα εντοπιστούν οι χώροι όπου αυτή διδάσκεται ως 2^η ή ξένη
• Θα αναπτυχθούν οι διάφορες μεθοδολογικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία της
• Θα σχολιαστούν οι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη διδασκαλία/εκμάθηση της ελληνικής ως 2^ης/ξένης γλώσσας
• Τα ζητήματα που προκύπτουν στη φωνολογία/φωνητική, στη χρήση του άρθρου, στο γένος, στο λεξιλόγιο, στη ρηματική όψη, στη σύνταξη, τη διμορφία, παρωνυμία, υπωνυμία κ.λ.π.
• Θα συζητηθεί το ζήτημα της κοινωνικοπολιτισμικής δεξιότητας και η σημασία της κουλτούρας στη διδασκαλία της
• Θα σχολιαστούν
• το Κοινό ΕυρωπαΪκό Πλαίσιο για τις γλώσσες
• Τα αναλυτικά προγράμματα του ΕΔΙΑΜΜΕ και του προγράμματος «Παιδεία Ομογενών»
• Τα αξιολογημένα αναλυτικά προγράμματα στην Ελλάδα και Κύπρο
• Θα σχολιαστούν τα ζητήματα:
• της αξιολόγησης, τα θετικά και τα αρνητικά επιχειρήματα
• Της αξιολόγησης της γλωσσικής επίδοσης
• Τύποι αξιολόγησης
• Τεστ αξιολόγησης
• Πιστοποίηση ελληνομάθειας του ΚΕΓ

Μέθοδοι διδασκαλίας:

Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει:

α) διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδάσκοντα

β) ασκήσεις για την εύρεση δεδομένων

γ) συζητήσεις προβληματισμού

δ) συγκριτικές μελέτες επιστημονικών κειμένων

ε) μελέτη άρθρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων

στ) μελέτη βιβλιογραφίας

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: α) να κατανοήσουν πλήρως οι φοιτητές/τριες ‘ότι τα δεδομένα , τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για την ελληνική γλώσσα ως 2^η/ξένη, η μεθοδολογία και η αξιολόγηση αποτελούν την εφαρμογή στην εκπαιδευτική πράξη τόσο στην Ελλάδα όσο και στη διασπορά· β) να γίνουν ικανοί να παράγουν και να αναπτύσσουν διδακτικό υλικό και διαπιστωτικά κριτήρια ή κριτήρια αξιολόγησης γλωσσικής επίδοσης· γ) να καταστούν ικανοί/ές να βρίσκουν με σχετική ευκολία απαντήσεις σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής αναφορικά με την δίγλωσση εκπαίδευση· δ) να γνωρίσουν και να εμβαθύνουν στις διάφορες και διαφορετικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στον χώρο της γλωσσοδιδακτικής, μια διαδικασία η οποία είναι διαρκής

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) απαντήσεις σε ασκήσεις· β) μικρές έρευνες πάνω σε προγράμματα σπουδών γλωσσικής διδασκαλίας της νέας ελληνικής αλλά και άλλων γλωσσών· γ) παρουσιάσεις-συγκριτικές μελέτες επιστημονικών άρθρων· δ) εργασίες

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Μήτσης, Ν. (2004). Η Διδασκαλία της Γλώσσας υπό το πρίσμα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης. Αθήνα : Gutenberg.

Μπέλλα Σ. Η δεύτερη γλώσσα, Πατάκης, (2011)

Ιακώβου Μ. & Μπέλλα Σ. 2004. Αναλυτικό Πρόγραμμα για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας σε Ενηλίκους: Προχωρημένο Επίπεδο. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σκούρτου Ελένη,Eισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση, Αθήνα (2001)

Ψάλτου-Joycey, Α. (συντον.) 2008. Στρατηγικές μάθησης και διδακτικές προτάσεις. Ολοκληρωμένες προτάσεις διδασκαλίας των τεσσάρων δεξιοτήτων για την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα. ( http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/education/proposals/index.html)

Baker,C. ( 2001) Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση, Αθήνα, Gutenberg

Cummins, J. (1999)Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας. Αθήνα, Gutenberg

Council of Europe. (2001) Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching and assessment. Cambridge: Cambridge University Press.

Littlewood W. Communicative Language Teaching/Επικοινωνιακή Γλωσσική Διδασκαλία ( μετάφραση), 2009, University Studio Press

Johnson, K. 2001. An Introduction to Foreign Language Learning and Teaching. London: Longman.

Larsen-Freeman, D. & Long, M. 1991. An Introduction to Second Language Acquisition Research. London: Longman.

Διδάσκουσα – ιδιότητα: Ελένη Γρίβα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Π.Τ.Δ.Ε, Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες σε βασικές θεωρίες που αφορούν στην ανάπτυξη στρατηγικών στην πρώτη γλώσσα (Γ1), τη δεύτερη γλώσσα (Γ2) και την ξένη γλώσσα (ΞΓ). Ειδικότερα, επιχειρούνται εννοιολογικές αποσαφηνίσεις των στρατηγικών, παρουσιάζονται και εξετάζονται οι ευρέως διαδεδομένες τυπολογίες και ταξινομίες στρατηγικών στη Γ1/Γ2/ΞΓ, και εξετάζονται κύρια χαρακτηριστικά τους. Επιπλέον, οριοθετούνται βασικοί παράγοντες (όπως ηλικία, φύλο, γλωσσικό επίπεδο, μαθησιακά στιλ, κοινωνικο-πολιτισμικό υπόβαθρο) που σχετίζονται με την ενεργοποίηση / χρήση των στρατηγικών στις τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες. Επίσης, εισάγονται οι φοιτητές/τριες σε διδακτικές πρακτικές και τεχνικές καλλιέργειας γλωσσικών στρατηγικών, ώστε να βοηθήσουν τους μαθητές τους να αναπτύξουν γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές στις δεξιότητες κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου. Ακόμη, εξασκούνται στον εντοπισμό και καταγραφή στρατηγικών που μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα από τις δραστηριότητες στα βιβλία της ελληνικής ως μητρικής γλώσσας (Γ1), αλλά και σε διδακτικό υλικό για την ελληνική ως Γ2/ΞΓ. Τέλος, εξασκούνται στην καταγραφή και ενίσχυση στρατηγικών μαθητών όλων των βαθμίδων σε μικροκλίμακα.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διαλέξεις, μικρές ατομικές και ομαδικές εργασίες.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές αναμένεται να κατανοήσουν βασικές έννοιες τυπολογίες στρατηγικών, καθώς και να εξοικειωθούν με τεχνικές ανάπτυξης γλωσσικών στρατηγικών στη Γ1/Γ2/ΞΓ, ώστε να τις αξιοποιούν στην εκπαιδευτική πράξη εφαρμόζοντας κατάλληλες διδακτικές πρακτικές σε  μαθητές μικτών τάξεων. Επιπλέον θα αποκτήσουν το απαραίτητο εκείνο θεωρητικό υπόβαθρο ώστε να είναι σε θέση  να διερευνούν και να καταγράφουν τις στρατηγικές γλωσσικής πρόσκτησης σε μονόγλωσσους και πολύ/δίγλωσσους μαθητές και να εμβαθύνουν σε σχετικές μεθόδους διαχείρισης τάξης μικτών ικανοτήτων για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος

Μέθοδοι αξιολόγησης: Μικρές ενδιάμεσες και τελικές εργασίες.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Aivazoglou E., & Griva, E. (2014). Reading skills and strategies: assessing primary school students’ awareness   in L1 and L2 strategy use. International Journal of Applied Linguistics & English Literature 3(5), 239-250.

Anastasiou, D., & Griva, E. (2009). Awareness of reading strategies use and reading components among poor and good readers . Elementary Education On line, 8(2), 283-297.

Γαβριηλίδου, Ζ. (2004). Χρήση στρατηγικών εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας: πιλοτική μελέτη. Πρακτικά 6ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας. Ρέθυμνο.

Γαβριηλίδου, Ζ. (2006). Στρατηγικές Εκμάθησης της Ελληνικής ως Γ2 που χρησιμοποιούνται από ενήλικες μουσουλμάνους μαθητές. Νέα Παιδεία, 123.

Gavriilidou, Z., & Papanis A. (2012). A preliminary study of learning strategies in foreign language instruction: students’ beliefs about strategy use. Advanced Research in Scientific Areas, 1267- 1271.

Γρίβα, Ε., Μαστροθανάσης, Κ., & Γελαδάρη, Α. (2010). Διαδικασίες και στρατηγικές συγγραφής κειμένων από μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 22, 25-48.

Griva, E., & Chostelidou, D. (2013). Writing skills and strategies of bilingual immigrant students learning Greek as a second language and English as a foreign language. Reading       & Writing, 4(1), 1-9.

Griva, E., Alevriadou, A., & Semoglou, K. (2012) Reading preferences and strategies         employed by primary school students: Gender, Socio-cognitive and Citizenship Issues. International Education studies, 5, 24-34.

Oxford R. (1989). Use of language learning strategies: A synthesis of studies with implications for strategy training. System, 17 (2), 235-247.

Oxford R. (1990). Language Learning Strategies: What every teacher should know. New York: Newbury House Publishers.

Oxford R., & Nyikos M. (1989). Variables affecting choice of language learning strategies by university students. Modern Language Journal, 73 (3), 291-300.

Papaefthymiou-Lytra S. (1987). Communicating and learning strategies in English foreign language with particular reference toGreek learners of English. PhD Dissertation. University of Athens.

Psaltou-Joycey A. (2008). Cross-cultural differences in the use of learning strategies by students of Gree as a second language. Journal of Multilingual and Multicultural development, 29 (4), 310-324.

Psaltou-Joycey, Α. (2010). Language Learning Strategies in FL classroom. Thessaloniki: University Studio Press.

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Συγχρονική περιγραφή του λεξιλογίου της νέας ελληνικής: λεξιλο­γι­κά / εννοιολογικά πεδία, σημασιολογικές σχέσεις (πολυση­μία, συνωνυμία, αντίθε­ση, υπω­νυ­μία, υπερωνυμία), ετυμολογική συγγένεια, οικογένειες λέξεων. Στοιχεία δια­χρο­νικής σημασιολογίας (διαχρονική μετα­βο­λή της σημασίας των λέξεων: πλάτεμα vs. στένεμα, βελτίωση vs. χειροτέ­ρευση, κ.ά.). Είδη λεξικών αντιθέσεων (εσωτερικές vs. εξωτερικές / μορφολεξικές, φαινομενικές, ‘εναντιώσεις’ vs. ‘αντιφάσεις’, φυσικές vs. συμβατικές, αριθμητικές / ποσο­τικές, τοπικές, χρονικές, κατευθυνσιακές, αντιθέσεις- αντιστροφές, διπλές α­ντιθέσεις). Η δημιουργία μεγάλου αριθμού λεξιλογικών σημασιολογικών ζευγών με συμπλη­ρω­ματική κατανομή, ως το αποτέλεσμα της μακρόχρονης συνύπαρξης της κα­θα­ρεύουσας ως της ‘υψηλής ποι­κιλίας’ και της δημοτικής ως της ‘χαμηλής ποικιλίας΄. Συνωνυμικά ζεύγη: οικία ~ σπίτι, ίππος ~ άλογο, κ.ά.π. Ετυ­μολογικά ζεύγη: θεωρία ~ θωριά, περιέργως ~ περίερ­γα κ.ά.π. Ρητορική τους εκμετάλλευση σε δημοσιογραφικά κ.ά. κείμενα. Αξιοποίησή τους στη σχο­λική διδασκαλία του λεξιλογίου (υποδείγματα ασκήσεων). [Ένα παράδειγμα εφαρμογής στο αφηγηματικό έργο του Παπαδια­μά­ντη: συ­νωνυ­μι­κά και ε­τυ­μολογικά ζεύγη ως στοιχείο ύφους]. Η έννοια του νεολογισμού. Νεολογικά λεξικά. Δανεισμός και νεολογία. Είδη δα­νεί­ων (άμεσα, έμμεσα, μεταφραστικά, αντιδάνεια, υβρίδια). Νεολογία και επιστημονική ορολογία. Νεολογία και δημοσιογραφία. Νεολογικά πολυλεκτικά σύνθετα στον δημοσιο­γραφι­κό και τον δια­φημιστικό λόγο. Η σύμφυρση και η επανετυμολόγηση ως νεολογικοί μηχανισμοί. Λεξικοί συμφυρμοί και επανετυμολογήσεις στη δημοσιογραφία, τη διαφήμιση, τα ι­στο­λόγια και τη λογοτεχνία για παιδιά. Νεολογία και λογοτεχνία. Ποιητικοί νεολογισμοί.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη, Ατομική και ομαδική εργασία, Παρουσιάσεις pa­pers από φοιτητές, Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση: να αναγνωρίζει τις διάφορες σημασιακές σχέσεις μεταξύ των λέξεων καθώς και τα διάφορα υποσυστήματα οργάνωσης του λεξιλογίου με βάση τη σημασία ή την ετυμολογική συγγένεια· να αναγνωρίζει τα διάφορα επίπεδα χρήσης των λέξεων με βάση την προέλευσή τους από την ‘υψηλή’ ή τη χαμηλή ποικιλία· να διαφοροποιεί τα επιμέρους είδη των λεξικών δανείων και των νεολογισμών και να συνειδητοποιεί τον τρόπο ένταξής τους στον κορμό του λεξιλογίου· να σχεδιάζει μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία του λεξιλογίου και να προε­τοι­μάζει σχετικό διδακτικό υλικό.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία, Ομαδική εργασία-παρουσία­ση, Τελική εξέταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 1986. Η Nεολογία στην Κοινή Νε­­­­­­ο­­ελλη­νική. Θεσ­σαλονίκη. ΑΠΘ / Επιστημονική Επετη­ρί­δα Φιλοσοφικής Σχολής.

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 1994. Νεολογικός Δανεισμός της Νεοελ­λη­νι­κής. Άμεσα Δάνεια από τη Γαλλική και Αγγλοαμερικανική. Μορ­φο­φω­νολογική Ανάλυση, Θεσσαλονίκη.

Καλογεράς, Β. 1975. Ηχοποίητες Λέξεις και Ρίζες στην Ελληνική. Θεσ­σα­λονίκη.

Κατσούδα, Γ. & Θαν. Νάκας.  2013. Όψεις της Νεολογίας: Σύμφυρση και Επα­­νετυ­μο­λόγηση (Ολικοί και μερικοί λεξικοί συμφυρμοί στη δη­μο­σιο­γραφία, τη δια­φή­μιση, τα ιστολόγια και τη λογοτεχνία για παι­διά). Πατάκης.

Μήτσης, Ναπ. & Δ. Καραδήμος (επιμ.) 2007. Η Διδασκαλία της Γλώσσας (Επι­ση­μάνσεις – Παρατηρήσεις – Προοπτικές). Gutenberg [κεφ. 1: “Η διδα­σκαλία του λεξιλογίου (μια διαθεματική- διεπιστη­μο­νική προσέγ­γιση)”].

Νάκας, Θαν. 1993. “Η λεξική αντίθεση και η ρητορική της” (Α΄ Μέρος), Λεξικο­γρα­φικόν Δελτίον (της Ακα­δημίας Αθηνών), τόμ. ΙΗ΄, σσ. 199-274.

Νάκας, Θαν. 1995. “Η γλώσσα των ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία”, στον τό­μο Μέ­σα Μαζ­ι­κής Ενημέ­ρωσης και Σχολείο (Πρα­κτι­κά Δέκατου Διημέρου Εκ­παιδευ­τικού Προβλημα­τι­σμού), Αθήνα, 20-21 Μαΐου 1995, Σύλλογος Εκπαι­δευτικών Λειτουργών Κολ­λεγίου Αθη­νών, σσ. 61-87.

Νάκας, Θαν. & Ζ. Γαβριηλίδου. 2005. Δημοσιογραφία και Νε­ο­λο­γία. Τίτλοι- ευρή­ματα για θέματα- εκπλήξεις. Πατά­κης.

Νάκας, Θαν. ⁴2006. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 1: “Ζεύγη λόγιων και λαϊ­κών λέξεων (συνωνυμικά και ετυμολογικά): μια διδα­κτική  πρότα­ση” -14: “Πα­­παρούνες και μήκωνες, ρέματα και ρεύματα (: Στοιχείο ύφους στον Πα­πα­δια­μάντη)” -15: “Λεξιλόγιο και συμφραστικοί πίνακες των Απάντων του Πα­πα­διαμάντη (με την τεχνική υ­ποστήριξη του ‘Θησαυ­ρού της Ελληνικης Γλώσσης’)”].

Νάκας, Θαν. 2007. “Φαινομενικές αντιθέσεις (ή αντιθέσεις μόνον ως προς το σημαί­νον)”, στον συλλογικό τό­μο Η Διδασκαλία της Γλώσσας (Επισημάνσεις – Παρα­τηρήσεις – Προο­πτι­κές), επιμ. Ν.Σπ. Μήτσης & Δ.Θ. Καραδήμος, Guten­berg, σσ. 87-147.

Σετάτος, Μ. 1969. Τα Ετυμολογικά Σημασιολογικά Ζεύγη Λόγιων και Δημο­τικών Λέ­ξεων της Κοινής Νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη,  χ.ε.

Σετάτος, Μ. 1992. “Η λειτουργική εκμετάλλευση της ποικιλίας στην Κοι­νή Νεοελ­ληνική”, ΑΠΘ / ΕΕΦΣ (Περίοδος Β΄) / Τεύχος Τμήματος Φιλο­λογίας (Τόμος Δεύ­τερος), Θεσσαλονίκη, σσ. 337-82.

Τομπαΐδης, Δ. 1978. Τα Συνωνυμικά Ζεύγη Λόγιων και Λαϊκών Λέξε­ων της Κοινής Νεοελληνικής, χ.ε.

Χριστοφίδου, Α. 2001. Ο Ποιητικός Νεολογισμός και οι Λειτουργίες του (Κειμενική- Γλωσ­σο­λογική Προσέγγιση στο Έργο του Οδυσσέα Ελύ­τη). Gutenberg.

[ΛΚΝ=] 1998. Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπι­στήμιο / Ινστι­τούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλ­λίδη.

[ΛΝΕΓ=] Μπαμπινιώτης Γ. ⁴2012. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσ­σας, Κέντρο Λε­ξι­κολογίας.

Mπαμπινιώτης, Γ. 2010. Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσ­σας. Κέντρο Λεξικολογίας.

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 2002. Αντίστροφο Λεξικό της Νέας Ελλη­νικής. ΑΠΘ / Ινστι­τούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τρι­αντα­φυλλίδη.

Βοσταντζόγλου, Θ. 1962. Αντιλεξικόν ή Ονομαστικόν της Νεοελ­ληνι­κής. Αθήναι.

Δημητρίου, Αντ. 1995. Λεξικό Νεοελληνισμών (Ιδιωτισμοί, Στερεότυπες Με­τα­φορές, Παρο­μοιώ­σεις, Λέξεις και Φράσεις). Γρηγόρη.

Κουμανούδης, Στ. 1900. Συναγωγή Νέων Λέξεων (υπό των Λογίων Πλα­σθεισών από της Αλώσεως μέχρι των Καθ’ Ημάς Χρόνων). Ερμής [α­νατύπ. 1980, 1999].