Διδάσκουσα- Ιδιότητα: Νεκταρία Παλαιολόγου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Η διδασκαλία της γλώσσας και του πολιτισμού μιας ξένης χώρας σε μετανάστες αποτελεί ένα πεδίο ιδιαίτερα επίκαιρο στις μέρες μας. Κύριος στόχος του μαθήματος είναι η παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου και βασικών μεθοδολογικών προσεγγίσεων κατά τη διδασκαλία (με έμφαση στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας) σε μετανάστες μαθητές στο πλαίσιο μιας διαφοροποιημένης διδασκαλίας και στην κατεύθυνση της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Αναδεικνύεται η έννοια της γλώσσας ως κοινωνική και πολιτισμική πρακτική και η σημασία των πολυγραμματισμών στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, ικανοτήτων και αντιλήψεων που απαιτούνται- πέραν της ανάγνωσης και γραφής- ώστε να γίνουμε κοινωνικοπολιτισμικά εγγράμματοι στις σύγχρονες κοινωνίες.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) διδασκαλία θεωρητικών και πρακτικών θεμάτων, β) συζητήσεις προβληματισμού, γ) ατομικές ή ομαδικές εργασίες σε μια κριτική διάσταση, δ) μελέτες επιστημονικών κειμένων και χρήση του διαδικτύου για την ανεύρεση σχετικού πληροφοριακού υλικού, ε) μελέτη βιβλιογραφίας, άρθρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι μεταπτυχιακοί φοιτητές αναμένεται να αναπτύξουν μια σειρά από γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής: α) να κατανοήσουν βασικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις και διαπολιτισμικές αρχές κατά τη διδασκαλία σε μετανάστες μαθητές, β) να κατανοήσουν τις αρχές της διαφοροποιημένης διδασκαλίας σε τάξεις με προφίλ διαφορετικών ομάδων μαθητών (με διαφορετική πολιτισμική, κοινωνική, οικονομική προέλευση), γ) να αναπτύξουν τις δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται ώστε να γίνουμε κοινωνικοπολιτισμικά εγγράμματοι στις σύγχρονες κοινωνίες και διαπολιτισμικά ευαισθητοποιημένοι, δ) να αντιληφθούν τη σημασία του κοινωνικοπολιτισμικού εγγραμματισμού σε σχέση με τη γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία των σύγχρονων σχολικών τάξεων.

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) Παρουσία-συμμετοχή και γραπτή η προφορική εξέταση, β) Εκπόνηση ατομικών ή ομαδικών εργασιών και υποστήριξη της εργασίας, γ) Γραπτές ασκήσεις/πρόοδοι μικρής έκτασης

Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Ευαγγελία Καλεράντε, Επίκουρη Καθηγήτρια Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής: α) Ενότητες για την εξέλιξη του γλωσσικού ζητήματος (1830-1986), β) Αναφορές στην ελληνική πολιτική κατάσταση και στο ρόλο των ομάδων πίεσης, γ) Μελέτη της εκπαιδευτικής νομοθεσίας με επικέντρωση στη διασύνδεση πολιτικών στόχων και εκπαίδευσης, δ) Διερεύνηση της εξέλιξης του γλωσσικού ζητήματος με παράλληλη εκτύλιξη της εξέλιξης της πολιτικής για την εκπαίδευση, με επικέντρωση σε αντίστοιχα παιδαγωγικά και πολιτικά ρεύματα- τάσεις, ε) Συσχέτιση του γλωσσικού ζητήματος με πολιτικές-κοινωνικές θέσεις των διανοούμενων, στ) Συνεξέταση του γλωσσικού ζητήματος με τις εκπαιδευτικές θέσεις σε εθνικό και διεθνές πεδίο, ζ) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στην πολιτική των δικαιωμάτων για την εκπαίδευση σε μια λειτουργική προνοιακή θεώρηση, η) Μεθοδολογικές προσεγγίσεις πολιτικών ζητημάτων για το γλωσσικό ζήτημα με ανάλυση περιεχομένου και κριτική ανάλυση λόγου περιοδικών και εφημερίδων

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) Εισαγωγικές θεωρητικές αναφορές στις θεματικές ενότητες, β) Συνεργατικές μέθοδοι μελέτης ζητημάτων και παρουσίασης τους από τις ομάδες, γ) Κριτική ανάλυση λόγου και ανάλυση περιεχομένου, περιοδικών και εφημερίδων, με έμφαση σε ανάδειξη και συζήτηση θεμάτων, δ) Διασύνδεση βιβλιογραφίας με θέματα ατομικού ή ομαδικού προβληματισμού

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: α) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στα πολιτικά και κοινωνικά θέματα, β) Διασύνδεση του γλωσσικού ζητήματος με την πολιτική κουλτούρα, γ) Κατανόηση των μεθόδων κριτικής ανάλυσης λόγου και ανάλυσης περιεχομένου νομοθετικών και πολιτικών κειμένων για το γλωσσικό ζήτημα, δ) Ένταξη του γλωσσικού ζητήματος στην ιστορικότητα της πολιτικής και εκπαιδευτικής εξέλιξης

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) Ατομικές ή ομαδικές εργασίες κατά τη διάρκεια των διαλέξεων, β) Υποδειγματικά σχόλια ή αναφορές σε ζητήματα που προκύπτουν από την ανάλυση κειμένων, γ) Μικρο-έρευνα ή θεωρητική μελέτη σε ένα θέμα σχετικό με το γλωσσικό ζήτημα

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Broekman, J.M.- Mootz, F. The Semiotics of Law in Legal Education. London: Springer, 2012.

Diaz, P.M. Semiotics of Law: Intent and Preparation with in a Semiosis Cycle. USA: Grin Verlag, 2012.

Heck, R. Studying Educational and Social Policy: Theoretical Concepts and Research Methods. London: Routledge, 2004.

Κοπιδάκης, Κ.- Χριστίδης, Φ.- Μαργαρίτη- Ρόγκα, Μ. Ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2010.

Μπαμπινιώτης, Γ.- Θαβώρης, Α.- Κασίνης, Κ. κ.α. Το γλωσσικό ζήτημα. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2011.

Σταυρίδη- Πατρικίου, Ρ. (επιμ.). Δημοτικισμός και κοινωνικό πρόβλημα. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000.

Σταυρίδη- Πατρικίου, Ρ. Γλώσσα, Εκπαίδευση και πολιτική, Αθήνα: Ολκός, 2009.

Φραγκουδάκη, Α. Η γλώσσα και το έθνος 1880-1980. Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2001.

Φραγκουδάκη, Α. Γλώσσα και ιδεολογία. Αθήνα: Οδυσσέας, 1993.

Yudof, M.- Levin, B.- Moran, R. – Ryan. J. – Bowman, K. Educational Policy and the Law. New York: Wadsworth Publishing, 2011.

Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Άννα Xατζηπαναγιωτίδη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Σχολή Επιστημών της Αγωγής , Πανεπιστήμιο Frederick Κύπρου

Περιεχόμενο μαθήματος: Οι θεματικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται το περιεχόμενο του μαθήματος είναι οι εξής:

1. Η διγλωσσία, οι τύποι της και η δίγλωσση εκπαίδευση
2. Η ελληνική ως 2^η/ξένη γλώσσα
3. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
4. Ζητήματα-προβληματισμοί στη διδασκαλία της ελληνικής ως 2^ης/ξένης γλώσσας
5. Αναλυτικά Προγράμματα
6. Αξιολόγηση, κριτήρια ελληνομάθειας
7. Διδακτικό υλικό

Αναλυτικότερα, η συζήτηση θα βαίνει παράλληλα:

• Θα εξεταστεί, θα αναλυθεί και θα σχολιαστεί το φαινόμενο της διγλωσσίας
• εστίαση στην σχολική και φυσική διγλωσσία
• Θα σχολιαστούν οι τύποι δίγλωσσων ατόμων
• Θα παρουσιαστεί η κατάσταση στα ελληνικά σχολεία αναφορικά με το μαθητικό κοινό
• Θα δοθούν οι ορισμοί 1^η,2^η,ξένη γλώσσα
• Θα εντοπιστούν οι χώροι όπου αυτή διδάσκεται ως 2^η ή ξένη
• Θα αναπτυχθούν οι διάφορες μεθοδολογικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία της
• Θα σχολιαστούν οι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη διδασκαλία/εκμάθηση της ελληνικής ως 2^ης/ξένης γλώσσας
• Τα ζητήματα που προκύπτουν στη φωνολογία/φωνητική, στη χρήση του άρθρου, στο γένος, στο λεξιλόγιο, στη ρηματική όψη, στη σύνταξη, τη διμορφία, παρωνυμία, υπωνυμία κ.λ.π.
• Θα συζητηθεί το ζήτημα της κοινωνικοπολιτισμικής δεξιότητας και η σημασία της κουλτούρας στη διδασκαλία της
• Θα σχολιαστούν
• το Κοινό ΕυρωπαΪκό Πλαίσιο για τις γλώσσες
• Τα αναλυτικά προγράμματα του ΕΔΙΑΜΜΕ και του προγράμματος «Παιδεία Ομογενών»
• Τα αξιολογημένα αναλυτικά προγράμματα στην Ελλάδα και Κύπρο
• Θα σχολιαστούν τα ζητήματα:
• της αξιολόγησης, τα θετικά και τα αρνητικά επιχειρήματα
• Της αξιολόγησης της γλωσσικής επίδοσης
• Τύποι αξιολόγησης
• Τεστ αξιολόγησης
• Πιστοποίηση ελληνομάθειας του ΚΕΓ

Μέθοδοι διδασκαλίας:

Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει:

α) διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδάσκοντα

β) ασκήσεις για την εύρεση δεδομένων

γ) συζητήσεις προβληματισμού

δ) συγκριτικές μελέτες επιστημονικών κειμένων

ε) μελέτη άρθρων ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων

στ) μελέτη βιβλιογραφίας

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: α) να κατανοήσουν πλήρως οι φοιτητές/τριες ‘ότι τα δεδομένα , τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για την ελληνική γλώσσα ως 2^η/ξένη, η μεθοδολογία και η αξιολόγηση αποτελούν την εφαρμογή στην εκπαιδευτική πράξη τόσο στην Ελλάδα όσο και στη διασπορά· β) να γίνουν ικανοί να παράγουν και να αναπτύσσουν διδακτικό υλικό και διαπιστωτικά κριτήρια ή κριτήρια αξιολόγησης γλωσσικής επίδοσης· γ) να καταστούν ικανοί/ές να βρίσκουν με σχετική ευκολία απαντήσεις σε θέματα εκπαιδευτικής πολιτικής αναφορικά με την δίγλωσση εκπαίδευση· δ) να γνωρίσουν και να εμβαθύνουν στις διάφορες και διαφορετικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν στον χώρο της γλωσσοδιδακτικής, μια διαδικασία η οποία είναι διαρκής

Μέθοδοι αξιολόγησης: α) απαντήσεις σε ασκήσεις· β) μικρές έρευνες πάνω σε προγράμματα σπουδών γλωσσικής διδασκαλίας της νέας ελληνικής αλλά και άλλων γλωσσών· γ) παρουσιάσεις-συγκριτικές μελέτες επιστημονικών άρθρων· δ) εργασίες

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Μήτσης, Ν. (2004). Η Διδασκαλία της Γλώσσας υπό το πρίσμα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης. Αθήνα : Gutenberg.

Μπέλλα Σ. Η δεύτερη γλώσσα, Πατάκης, (2011)

Ιακώβου Μ. & Μπέλλα Σ. 2004. Αναλυτικό Πρόγραμμα για τη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας σε Ενηλίκους: Προχωρημένο Επίπεδο. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σκούρτου Ελένη,Eισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση, Αθήνα (2001)

Ψάλτου-Joycey, Α. (συντον.) 2008. Στρατηγικές μάθησης και διδακτικές προτάσεις. Ολοκληρωμένες προτάσεις διδασκαλίας των τεσσάρων δεξιοτήτων για την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα. ( http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/foreign/education/proposals/index.html)

Baker,C. ( 2001) Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση εκπαίδευση, Αθήνα, Gutenberg

Cummins, J. (1999)Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την Ενδυνάμωση σε μια Κοινωνία της Ετερότητας. Αθήνα, Gutenberg

Council of Europe. (2001) Common European Framework of Reference for Languages: Learning, teaching and assessment. Cambridge: Cambridge University Press.

Littlewood W. Communicative Language Teaching/Επικοινωνιακή Γλωσσική Διδασκαλία ( μετάφραση), 2009, University Studio Press

Johnson, K. 2001. An Introduction to Foreign Language Learning and Teaching. London: Longman.

Larsen-Freeman, D. & Long, M. 1991. An Introduction to Second Language Acquisition Research. London: Longman.

Διδάσκουσα – ιδιότητα: Ελένη Γρίβα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Π.Τ.Δ.Ε, Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Το μάθημα εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες σε βασικές θεωρίες που αφορούν στην ανάπτυξη στρατηγικών στην πρώτη γλώσσα (Γ1), τη δεύτερη γλώσσα (Γ2) και την ξένη γλώσσα (ΞΓ). Ειδικότερα, επιχειρούνται εννοιολογικές αποσαφηνίσεις των στρατηγικών, παρουσιάζονται και εξετάζονται οι ευρέως διαδεδομένες τυπολογίες και ταξινομίες στρατηγικών στη Γ1/Γ2/ΞΓ, και εξετάζονται κύρια χαρακτηριστικά τους. Επιπλέον, οριοθετούνται βασικοί παράγοντες (όπως ηλικία, φύλο, γλωσσικό επίπεδο, μαθησιακά στιλ, κοινωνικο-πολιτισμικό υπόβαθρο) που σχετίζονται με την ενεργοποίηση / χρήση των στρατηγικών στις τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες. Επίσης, εισάγονται οι φοιτητές/τριες σε διδακτικές πρακτικές και τεχνικές καλλιέργειας γλωσσικών στρατηγικών, ώστε να βοηθήσουν τους μαθητές τους να αναπτύξουν γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές στις δεξιότητες κατανόησης και παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου. Ακόμη, εξασκούνται στον εντοπισμό και καταγραφή στρατηγικών που μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα από τις δραστηριότητες στα βιβλία της ελληνικής ως μητρικής γλώσσας (Γ1), αλλά και σε διδακτικό υλικό για την ελληνική ως Γ2/ΞΓ. Τέλος, εξασκούνται στην καταγραφή και ενίσχυση στρατηγικών μαθητών όλων των βαθμίδων σε μικροκλίμακα.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διαλέξεις, μικρές ατομικές και ομαδικές εργασίες.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές αναμένεται να κατανοήσουν βασικές έννοιες τυπολογίες στρατηγικών, καθώς και να εξοικειωθούν με τεχνικές ανάπτυξης γλωσσικών στρατηγικών στη Γ1/Γ2/ΞΓ, ώστε να τις αξιοποιούν στην εκπαιδευτική πράξη εφαρμόζοντας κατάλληλες διδακτικές πρακτικές σε  μαθητές μικτών τάξεων. Επιπλέον θα αποκτήσουν το απαραίτητο εκείνο θεωρητικό υπόβαθρο ώστε να είναι σε θέση  να διερευνούν και να καταγράφουν τις στρατηγικές γλωσσικής πρόσκτησης σε μονόγλωσσους και πολύ/δίγλωσσους μαθητές και να εμβαθύνουν σε σχετικές μεθόδους διαχείρισης τάξης μικτών ικανοτήτων για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος

Μέθοδοι αξιολόγησης: Μικρές ενδιάμεσες και τελικές εργασίες.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Aivazoglou E., & Griva, E. (2014). Reading skills and strategies: assessing primary school students’ awareness   in L1 and L2 strategy use. International Journal of Applied Linguistics & English Literature 3(5), 239-250.

Anastasiou, D., & Griva, E. (2009). Awareness of reading strategies use and reading components among poor and good readers . Elementary Education On line, 8(2), 283-297.

Γαβριηλίδου, Ζ. (2004). Χρήση στρατηγικών εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας: πιλοτική μελέτη. Πρακτικά 6ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας. Ρέθυμνο.

Γαβριηλίδου, Ζ. (2006). Στρατηγικές Εκμάθησης της Ελληνικής ως Γ2 που χρησιμοποιούνται από ενήλικες μουσουλμάνους μαθητές. Νέα Παιδεία, 123.

Gavriilidou, Z., & Papanis A. (2012). A preliminary study of learning strategies in foreign language instruction: students’ beliefs about strategy use. Advanced Research in Scientific Areas, 1267- 1271.

Γρίβα, Ε., Μαστροθανάσης, Κ., & Γελαδάρη, Α. (2010). Διαδικασίες και στρατηγικές συγγραφής κειμένων από μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Επιστημονική Επετηρίδα Παιδαγωγικού Τμήματος πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 22, 25-48.

Griva, E., & Chostelidou, D. (2013). Writing skills and strategies of bilingual immigrant students learning Greek as a second language and English as a foreign language. Reading       & Writing, 4(1), 1-9.

Griva, E., Alevriadou, A., & Semoglou, K. (2012) Reading preferences and strategies         employed by primary school students: Gender, Socio-cognitive and Citizenship Issues. International Education studies, 5, 24-34.

Oxford R. (1989). Use of language learning strategies: A synthesis of studies with implications for strategy training. System, 17 (2), 235-247.

Oxford R. (1990). Language Learning Strategies: What every teacher should know. New York: Newbury House Publishers.

Oxford R., & Nyikos M. (1989). Variables affecting choice of language learning strategies by university students. Modern Language Journal, 73 (3), 291-300.

Papaefthymiou-Lytra S. (1987). Communicating and learning strategies in English foreign language with particular reference toGreek learners of English. PhD Dissertation. University of Athens.

Psaltou-Joycey A. (2008). Cross-cultural differences in the use of learning strategies by students of Gree as a second language. Journal of Multilingual and Multicultural development, 29 (4), 310-324.

Psaltou-Joycey, Α. (2010). Language Learning Strategies in FL classroom. Thessaloniki: University Studio Press.

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Συγχρονική περιγραφή του λεξιλογίου της νέας ελληνικής: λεξιλο­γι­κά / εννοιολογικά πεδία, σημασιολογικές σχέσεις (πολυση­μία, συνωνυμία, αντίθε­ση, υπω­νυ­μία, υπερωνυμία), ετυμολογική συγγένεια, οικογένειες λέξεων. Στοιχεία δια­χρο­νικής σημασιολογίας (διαχρονική μετα­βο­λή της σημασίας των λέξεων: πλάτεμα vs. στένεμα, βελτίωση vs. χειροτέ­ρευση, κ.ά.). Είδη λεξικών αντιθέσεων (εσωτερικές vs. εξωτερικές / μορφολεξικές, φαινομενικές, ‘εναντιώσεις’ vs. ‘αντιφάσεις’, φυσικές vs. συμβατικές, αριθμητικές / ποσο­τικές, τοπικές, χρονικές, κατευθυνσιακές, αντιθέσεις- αντιστροφές, διπλές α­ντιθέσεις). Η δημιουργία μεγάλου αριθμού λεξιλογικών σημασιολογικών ζευγών με συμπλη­ρω­ματική κατανομή, ως το αποτέλεσμα της μακρόχρονης συνύπαρξης της κα­θα­ρεύουσας ως της ‘υψηλής ποι­κιλίας’ και της δημοτικής ως της ‘χαμηλής ποικιλίας΄. Συνωνυμικά ζεύγη: οικία ~ σπίτι, ίππος ~ άλογο, κ.ά.π. Ετυ­μολογικά ζεύγη: θεωρία ~ θωριά, περιέργως ~ περίερ­γα κ.ά.π. Ρητορική τους εκμετάλλευση σε δημοσιογραφικά κ.ά. κείμενα. Αξιοποίησή τους στη σχο­λική διδασκαλία του λεξιλογίου (υποδείγματα ασκήσεων). [Ένα παράδειγμα εφαρμογής στο αφηγηματικό έργο του Παπαδια­μά­ντη: συ­νωνυ­μι­κά και ε­τυ­μολογικά ζεύγη ως στοιχείο ύφους]. Η έννοια του νεολογισμού. Νεολογικά λεξικά. Δανεισμός και νεολογία. Είδη δα­νεί­ων (άμεσα, έμμεσα, μεταφραστικά, αντιδάνεια, υβρίδια). Νεολογία και επιστημονική ορολογία. Νεολογία και δημοσιογραφία. Νεολογικά πολυλεκτικά σύνθετα στον δημοσιο­γραφι­κό και τον δια­φημιστικό λόγο. Η σύμφυρση και η επανετυμολόγηση ως νεολογικοί μηχανισμοί. Λεξικοί συμφυρμοί και επανετυμολογήσεις στη δημοσιογραφία, τη διαφήμιση, τα ι­στο­λόγια και τη λογοτεχνία για παιδιά. Νεολογία και λογοτεχνία. Ποιητικοί νεολογισμοί.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη, Ατομική και ομαδική εργασία, Παρουσιάσεις pa­pers από φοιτητές, Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση: να αναγνωρίζει τις διάφορες σημασιακές σχέσεις μεταξύ των λέξεων καθώς και τα διάφορα υποσυστήματα οργάνωσης του λεξιλογίου με βάση τη σημασία ή την ετυμολογική συγγένεια· να αναγνωρίζει τα διάφορα επίπεδα χρήσης των λέξεων με βάση την προέλευσή τους από την ‘υψηλή’ ή τη χαμηλή ποικιλία· να διαφοροποιεί τα επιμέρους είδη των λεξικών δανείων και των νεολογισμών και να συνειδητοποιεί τον τρόπο ένταξής τους στον κορμό του λεξιλογίου· να σχεδιάζει μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία του λεξιλογίου και να προε­τοι­μάζει σχετικό διδακτικό υλικό.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία, Ομαδική εργασία-παρουσία­ση, Τελική εξέταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 1986. Η Nεολογία στην Κοινή Νε­­­­­­ο­­ελλη­νική. Θεσ­σαλονίκη. ΑΠΘ / Επιστημονική Επετη­ρί­δα Φιλοσοφικής Σχολής.

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 1994. Νεολογικός Δανεισμός της Νεοελ­λη­νι­κής. Άμεσα Δάνεια από τη Γαλλική και Αγγλοαμερικανική. Μορ­φο­φω­νολογική Ανάλυση, Θεσσαλονίκη.

Καλογεράς, Β. 1975. Ηχοποίητες Λέξεις και Ρίζες στην Ελληνική. Θεσ­σα­λονίκη.

Κατσούδα, Γ. & Θαν. Νάκας.  2013. Όψεις της Νεολογίας: Σύμφυρση και Επα­­νετυ­μο­λόγηση (Ολικοί και μερικοί λεξικοί συμφυρμοί στη δη­μο­σιο­γραφία, τη δια­φή­μιση, τα ιστολόγια και τη λογοτεχνία για παι­διά). Πατάκης.

Μήτσης, Ναπ. & Δ. Καραδήμος (επιμ.) 2007. Η Διδασκαλία της Γλώσσας (Επι­ση­μάνσεις – Παρατηρήσεις – Προοπτικές). Gutenberg [κεφ. 1: “Η διδα­σκαλία του λεξιλογίου (μια διαθεματική- διεπιστη­μο­νική προσέγ­γιση)”].

Νάκας, Θαν. 1993. “Η λεξική αντίθεση και η ρητορική της” (Α΄ Μέρος), Λεξικο­γρα­φικόν Δελτίον (της Ακα­δημίας Αθηνών), τόμ. ΙΗ΄, σσ. 199-274.

Νάκας, Θαν. 1995. “Η γλώσσα των ΜΜΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία”, στον τό­μο Μέ­σα Μαζ­ι­κής Ενημέ­ρωσης και Σχολείο (Πρα­κτι­κά Δέκατου Διημέρου Εκ­παιδευ­τικού Προβλημα­τι­σμού), Αθήνα, 20-21 Μαΐου 1995, Σύλλογος Εκπαι­δευτικών Λειτουργών Κολ­λεγίου Αθη­νών, σσ. 61-87.

Νάκας, Θαν. & Ζ. Γαβριηλίδου. 2005. Δημοσιογραφία και Νε­ο­λο­γία. Τίτλοι- ευρή­ματα για θέματα- εκπλήξεις. Πατά­κης.

Νάκας, Θαν. ⁴2006. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 1: “Ζεύγη λόγιων και λαϊ­κών λέξεων (συνωνυμικά και ετυμολογικά): μια διδα­κτική  πρότα­ση” -14: “Πα­­παρούνες και μήκωνες, ρέματα και ρεύματα (: Στοιχείο ύφους στον Πα­πα­δια­μάντη)” -15: “Λεξιλόγιο και συμφραστικοί πίνακες των Απάντων του Πα­πα­διαμάντη (με την τεχνική υ­ποστήριξη του ‘Θησαυ­ρού της Ελληνικης Γλώσσης’)”].

Νάκας, Θαν. 2007. “Φαινομενικές αντιθέσεις (ή αντιθέσεις μόνον ως προς το σημαί­νον)”, στον συλλογικό τό­μο Η Διδασκαλία της Γλώσσας (Επισημάνσεις – Παρα­τηρήσεις – Προο­πτι­κές), επιμ. Ν.Σπ. Μήτσης & Δ.Θ. Καραδήμος, Guten­berg, σσ. 87-147.

Σετάτος, Μ. 1969. Τα Ετυμολογικά Σημασιολογικά Ζεύγη Λόγιων και Δημο­τικών Λέ­ξεων της Κοινής Νεοελληνικής. Θεσσαλονίκη,  χ.ε.

Σετάτος, Μ. 1992. “Η λειτουργική εκμετάλλευση της ποικιλίας στην Κοι­νή Νεοελ­ληνική”, ΑΠΘ / ΕΕΦΣ (Περίοδος Β΄) / Τεύχος Τμήματος Φιλο­λογίας (Τόμος Δεύ­τερος), Θεσσαλονίκη, σσ. 337-82.

Τομπαΐδης, Δ. 1978. Τα Συνωνυμικά Ζεύγη Λόγιων και Λαϊκών Λέξε­ων της Κοινής Νεοελληνικής, χ.ε.

Χριστοφίδου, Α. 2001. Ο Ποιητικός Νεολογισμός και οι Λειτουργίες του (Κειμενική- Γλωσ­σο­λογική Προσέγγιση στο Έργο του Οδυσσέα Ελύ­τη). Gutenberg.

[ΛΚΝ=] 1998. Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπι­στήμιο / Ινστι­τούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλ­λίδη.

[ΛΝΕΓ=] Μπαμπινιώτης Γ. ⁴2012. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσ­σας, Κέντρο Λε­ξι­κολογίας.

Mπαμπινιώτης, Γ. 2010. Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσ­σας. Κέντρο Λεξικολογίας.

Αναστασιάδη- Συμεωνίδη, Α. 2002. Αντίστροφο Λεξικό της Νέας Ελλη­νικής. ΑΠΘ / Ινστι­τούτο Νεοελληνικών Σπουδών / Ίδρυμα Μανόλη Τρι­αντα­φυλλίδη.

Βοσταντζόγλου, Θ. 1962. Αντιλεξικόν ή Ονομαστικόν της Νεοελ­ληνι­κής. Αθήναι.

Δημητρίου, Αντ. 1995. Λεξικό Νεοελληνισμών (Ιδιωτισμοί, Στερεότυπες Με­τα­φορές, Παρο­μοιώ­σεις, Λέξεις και Φράσεις). Γρηγόρη.

Κουμανούδης, Στ. 1900. Συναγωγή Νέων Λέξεων (υπό των Λογίων Πλα­σθεισών από της Αλώσεως μέχρι των Καθ’ Ημάς Χρόνων). Ερμής [α­νατύπ. 1980, 1999].

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Γλώσσα: σύστημα και ποικιλίες. Διάλεκτος / ιδίωμα, κοινωνιόλεκτος, ιδιόλεκτος.

‘Υψηλή’ και ‘χαμηλή’ ποικιλία στη σύγχρονη Νέα Ελληνική. Επίσημος / δημόσιος και οικείος / ιδιωτικός λόγος. Επίπεδα ύφους (registers). Λεξικογραμματικά στοιχεία που προσδιορίζουν διαφορετικά επίπεδα ύφους. Στοιχεία του συγκειμενικού πλαισίου ενός κειμένου που καθορίζουν το επίπεδο ύ­φους. ‘Κλειστά’ vs ‘ανοικτά’ επίπεδα ύφους”. Υφολογικά χαρακτηριστικά ανάλογα με το κειμενικό είδος. Ρητορικά ‘προγυμνάσματα’ κ.ά. ασκήσεις ύφους. Σχηματικός λόγος και ύφος. Η έννοια του λογοτεχνικού (ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφους. Το λογοτεχνικό ύφος ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών ή αποκλίσεων. Μελέτη του ύφους συγκεκριμένων συγραφέων (ποιητών και πεζογράφων).

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη / διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδά­σκοντα. Ατομικές και ομαδικές εργασίες. (Συγ)κριτική μελέτη άρθρων της βιβλιο­γραφίας, ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης. Παρουσιάσεις ppt. Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση : να αναγνωρίζει το επίπεδο ύφους ενός κειμένου, γραπτού ή προφορικού, με βάση το συγκειμενικό πλαίσιο πραγμάτωσής του (το μέσον εκφοράς του, τον επικοινωνιακό στόχο, τον συνομιλιακό ρόλο των συμμετεχόντων, εάν το κείμενο είναι διαλογικό)· να διακρίνει το ατομικό / προσωπικό ύφος από το λογοτεχνικό (ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφος· να σχεδιάζει ασκήσεις / μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία κειμένων με διαφορετικά γλωσσοϋφολογικά χαρακτηριστικά.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία. Ομαδική εργασία-παρουσία­ση. Τελική ε­ξέ­ταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Κενώ, Ραιημόν. 1984. Ασκήσεις Ύφους (μετάφραση: Αχιλλέας Κυρια­κί­­δης). Ύ­­ψι­­λον.

Νάκας, Θαν. ⁸2006. Γλωσσοφιλολογικά, Β΄. Πατάκης [κεφ. 8: “(Κειμε­νο)γλωσσο­λο­γία, υφολογία, λογοτεχνία”].

Νάκας, Θαν.  ⁵2014. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 10: Γλωσσικά και παρα­γλωσ­σικά στοιχεία της παράστασης (‘performance’) του παραμυθιού· 11: “Α­πο­παγίωση και ανακυριολεξία (στοιχεία λεκτικού χιούμορ στο έργο του Ευγ. Τριβιζά”· 14: ‘Παπαρούνες’ και ‘μήκωνες’, ‘ρέματα’ και ‘ρεύματα’ (: στοι­χείο ύφους στον Παπαδιαμάντη)· 16: Ο Παπαδιαμάντης για τη γλώσσα και η γλώσσα του Παπαδιαμάντη].

Νάκας, Θαν.  ²2007. Σχήματα (Μορφο)λεξικής και Φρα­­στικής Επανάλη­ψης, α΄, Πα­τάκης.

Νάκας, Θαν. [σε συνερ­γασία με τους Μ.Ζ. Κοπιδάκη, Γ.Α. Χριστοδούλου και Ν.Α.Ε. Καλοσπύρο]. 2011β. Ρητορικός Παπαδιαμάντης, Πατάκης.

Παπανικολάου, Κ. χ.χ. Νεοελληνική Καλολογία (Αισθητική του Λόγου). Βιβλιοπω­λείον της “Εστίας”.

Τζάρτζανος, Αχ. 1953. Νεοελληνική Σύνταξις (της Κοινής Δημοτικής), τόμ. Β΄, ΟΕΣΒ.

Adam, J.-M. 1997. Le Style dans la Langue. Une Reconception de la Sty­listique. Dela­chaux et Niestlé.

Bacry, P. 1992. Les Figures de Style. Παρίσι, Belin.

Couture, B. 1986, Functional Approaches to Writing: Research Perspectives. London.

Cressot, M. & L. James, ¹¹1983. Le Style et ses Techniques. Παρίσι, PUF.

Deloffre, F. 1974. Stylistique et Poétique Franςaises. Παρίσι, Sedes.

Dragomirescu, Gh. N. 1975. Mică Enciclopedie a Figurilor de Stil. Βουκουρέστι.

Du Morier, H. ⁴1989. Dictionnaire de Poétique et de Rhétorique. Παρίσι, PUF.

Enqvist, N.E. 1973. Linguistic Stylistics. The Hague: Mouton.

The Hague Mouton.

Fontanier, P. 1977 [1821-30, ανατύπ. της α΄ έκδ. με εισαγωγή G. Genette]. Les Figures du Discours. Παρίσι, Flammarion / Champs.

Guiraud, P. 1975. La Stylistique. Paris, Presses Universitaires de France.

Halliday, M.A.K & Hasan, R. 1989. Language, Context and Text: Aspects of Language in a Socialsemiotic Perspective. London, Oxford University Press.

Herschberg-Pierrot, Anne. 1993. Stylistique de la Prose. Παρίσι, Lettres Belin Sup.

Lausberg, H. ⁴1971 [1963]. Elemente der Literarischen Rhetorik. Μόναχο, Max Hue­ber Verlag.

Leech, G. N. ⁷1979. A Linguistic Guide to English Poetry. Λονδίνο, Longman.

Leech, G. N. & M. H. Short. 1981. Style in Fiction (A Linguistic Intro­duction to English Fic­tional Prose). Longman.

Léon, P. 1993. Précis de Phonostylistique (Parole et Expressivίté). Παρίσι, Nathan.

Martin, J. R. 2001. “Language, register and genre”. Στο A. Burns & C. Coffin (eds.), Analysing English in a Global Context: A Reader (pp. 149-166). London, Rout- lege / Macquarie University/ The Open University.

Molinié, G. ²1991. Éléments de Stylistique Française. Παρίσι, PUF / Linguistique Nou- velle.

Patillon, M. 1990. Éléments de Rhétorique Classique. Paris, Nathan.

Reboul, O. 1991. Introduction à la Rhétorique. PUF.

Reid, T. B. 1956. “Linguistics, structuralism, philology”. Archivum Linguisticum 8.

Toolan, M. 1996. Language in Literature. An Introduction to Stylistics. Λονδίνο, Arn­old.

Wales, K. ²2001. A Dictionary of Stylistics. Longman.

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Βασικές έννοιες της Κειμενογλωσσολογίας. Διασαφήνιση των ό­ρων: Κεί­μενο, συ­γκεί­μενο, πε­ρικείμενο. ‘Εξωτερική’ και ‘εσωτερική’ σύνδεση μεταξύ εκφωνημάτων / νοηματι­κών περιόδων. Συνεκτικότητα / νοηματική αλληλουχία, συνοχή. Κειμενικοί σύνδεσμοι / συνδέτες (‘δι­αρθρωτικές’ λέξεις και εκφρά­σεις) και ο σημασιολογικός τους ρόλος. Κειμενικοί δείκτες που δηλώνουν ορισμένη ‘στάση’ του ομιλητή ή την ‘οπτική γωνία’ (‘άποψη’) από την οποία θεωρεί τα πράγματα. Μετα­γλωσσικοί δείκτες. Προτασιακά επιρρηματικά και κειμενικοί δείκτες. Πώς προσδιορίζονται στα σχολικά βιβλία και στα λεξικά. Κειμενικά γένη και είδη. Γλωσσικά και ειδολογικά χαρακτηριστικά της α­φή­γησης, της περιγραφής, της επιχειρηματολογίας. Είδη και υποείδη του δημοσιογρα­φι­κού λόγου. Γλωσσικά και ειδολογικά χαρακτηριστικά του δοκιμίου (το παράδειγμα του Mon­taigne και του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου) Γενικά χαρακτηριστικά της προφορικής λογοτεχνίας. Γλωσσοϋφολογικά χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού. Γλωσσοϋφολογικά χαρακτηριστικά του λαϊκού παραμυθιού. Φορμουλαϊκά κ.ά. επαναληπτι­κά σχήματα στην προφορική λογοτεχνία. Η ‘ρητορική’ της παροιμίας. Ειδικότερα για τις ‘λαϊκές μεταφορές’. Ποιητικότητα του λαϊκού λόγου.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη / διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδά­σκοντα. Ατομικές και ομαδικές εργασίες. (Συγ)κριτική μελέτη άρθρων της βιβλιο­γραφίας, ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης. Παρουσιάσεις ppt. Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση: να γνωρίζει σε βάθος τις λεγόμενες ‘συστατικές αρχές’ ενός κειμένου· να κάνει τη διάκριση ανάμεσα στην εσωτερική νοηματική αλληλουχία (συνεκτι­κότητα) και την εξωτερική σύνδεση μεταξύ εκφωνημάτων / νοηματι­κών πε­ριόδων (συνοχή)· να διαπιστώνει, με βάση τα γλωσσοϋφολογικά χαρακτηριστικά, τις σχέσεις και τις διαφορές ανάμεσα στα ποικίλα είδη / υποείδη / τύπους κειμένων· να εντοπίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της λεγόμενης προφορικής λογο­τε­χνίας· να σχεδιάζει ασκήσεις / μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία αφηγηματικών, επιχειρηματολογικών, χρηστικών κ.ά. κειμένων.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία. Ομαδική εργασία-παρουσία­ση. Τελική ε­ξέ­ταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

De Baugrande, R. & W. Dressler. 1981. Introduction to Text Linguistics. Λονδίνο & Νέα Υόρκη, Longman.

Todorov, T. 1971. Poétique de la Prose. Seuil.

Todorov, T. “Η γραμματική του αφηγηματικού λόγου”, μετάφρ. Θαν. Νάκα, περ. Σπείρα, τεύχ. 5 (Δεκέμ­βρης 1976), σσ. 74-85.

Todorov, T. 1980. Nouvelles Recherches sur le Récit. Seuil.

Αυδίκος, Ε. (επιμ.) 1994. Το Λαϊκό Παραμύθι. Θεωρητικές Προσεγγί­σεις. Ο­δυσσέας.

Βαρβούνης, Μ.Γ. 1998. Αφήγηση και Αφηγητές στα Ελληνικά Παρα­μύ­θια, Καστανιώ­της.

Γεωργακοπούλου, Α. & Δ. Γούτσος. 1999. Κείμενο και Επικοινωνία. Ελληνικά Γράμ­μα­τα.

Γούτσος, Δ. & Σ. Κουτσουλέλου & Αι. Μπακάκου- Ορφανού (επιμ.) 2006. Ο Κόσμος των Κειμένων. Ελληνικά Γράμματα.

[Γεωργακοπούλου, Α. “Αφηγηματικά κείμενα.Τύποι, ‘ατυπίες’ και πρα­κτι­κές”: στο προηγ., σσ. 33-48].

[Παναρέτου, Ε. “Κειμενικά υπο-είδη. Οι δικαστικές αποφάσεις”: στο προηγ., 125-143].

[Τζάννε, Α. “Έχω μια απάντηση, κάντε μου μια ερώτηση. Ο λόγος των συνε­ντεύ­ξεων στην ελληνική τηλεόραση” : στο προηγ., σσ. 145-163].

[Τσάκωνα, Β. “Διερευνώντας την οργάνωση του χιουμοριστικού κειμέ­νου. Από το ευφυολόγημα στο χιουμοριστικό διήγημα”: στο προηγ., σσ. 185-203].

Κουτσουλέλου Σ. 2002. Ο Πρόλογος ως Κειμενικό Είδος.

Ματσαγγούρας, Η. 2001. Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του Γρα­­πτού Λόγου (Ή αφού σκέφτονται γιατί δεν γράφουν;). Γρη­γόρη.

Μερακλής, Μ.Γ. χ.χ. Τα Παραμύθια μας. Θεσσαλονίκη, Κωνστα­ντι­νίδης.

Μερακλής, Μ. Γ. 1994. “Σκέψεις για μια διδακτική προσέγγιση του πα­­ραμυθιού”, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας (Θεωρητικές και Δι­δα­κτικές Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία), τόμ. 9, σσ. 71- 7.

Νάκας, Θαν. ¹1981. Ο Montaigne και το Δοκίμιο. Κάλ­βος.

Νάκας, Θαν.  ⁶2014. Γλωσσοφιλολογικά, Α΄. Πατάκης [κεφ. 1: Σχέσεις ποίησης και γλώσ­σας· 2: Λαϊκή γλώσσα και δημοτικό τραγούδι· 3: Το δοκίμιο (απόπειρα οριοθέτησης)· 4: Τρεις παρεμβάσεις για τον Καβάφη].

Νάκας, Θαν.  ⁵2014. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 3: Προσδιοριστικά ή συν­δετικά στοιχεία και κειμενικοί (ή άλλοι) δείκτες -από μια διδακτική σκοπιά· 5: Γλωσσικά και ειδολογικά γνωρίσματα του δοκιμίου· Ι.Μ. Παναγιω­τόπου­λος -η ‘ευδοκίμηση’ της δοκιμιογραφίας· 10: Γλωσσικά και παρα­γλωσ­σικά στοιχεία της παράστασης (‘performance’) του παραμυθιού·].

Νάκας, Θαν.  ²2007. Σχήματα (Μορφο)λεξικής και Φρα­­στικής Επανάλη­ψης, α΄, Πα­τάκης.

Νάκας, Θαν. [σε συνερ­γασία με τους Μ.Ζ. Κοπιδάκη, Γ.Α. Χριστοδούλου και Ν.Α.Ε. Καλοσπύρο]. 2011β. Ρητορικός Παπαδιαμάντης, Πατάκης.

Παπαδοπούλου, Μ. 2007. “Επιλογή και ανάλυση κειμένων για τη διδασκαλία της Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: οι πινα­κίδες με ονόματα οδών”, στο Ν. Μήτσης & Δ. Καραδήμος, Η Διδα­σκαλία της Γλώσσας, 181-201.

Πολίτης, Π. (επιμ.) 2009. Ο Λόγος της Μαζικής Επικοινωνίας (Το ελ­λη­νικό πα­ράδειγ­μα). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μα­νό­λη Τριανταφυλ­λίδη.

Σακελλαρίου, Α. 2006. “Μια φορά κι έναν καιρό… Μια διδακτική πρό­ταση για το παραμύθι βασισμένη στους πολυγραμματισμούς και τη δια­θε­ματικότητα”, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 26 (14-15. 5. 2005), Τομέας Γλωσσολογίας ΑΠΘ.

Σηφιανού, Μ. 2007. “Προσοχή, παρακαλώ. Οι ελληνικές αναγγελίες στο μετρό της Αθήνας”, Γλωσσικός Περίπλους (Μελέτες αφιερωμέ­νες στη Δ. Θεοφα­νοπού­λου- Κοντού), σσ. 332-341.

Χατζησαββίδης, Σ. 2007. Ελληνική Γλώσσα και Δημοσιογραφικός Λό­γος. Γρηγόρη.

Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Επικοινωνιακές λειτουργίες της γλώσσας: πληροφοριακή, κατευθυ­ντι­κή, μεταγλωσ­σική, φατική / επαφική. Η συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας. Τεχνικές εγγραφής / κωδι­κο­ποίησης της συ­γκινησιακής φόρτισης. Ο ρόλος των επιφω­νημάτων.  Γνωστική / αντικειμε­νική vs. βιωματική / υποκειμενική σημασία των λέ­ξεων. ‘Ποιητικές’ λέξεις. Πλεονεκτήματα του όρου ‘αι­σθη­τική’ έναντι του όρου ‘ποιητική’ λει­τουρ­γία. Η πραγ­μάτωση της αισθητικής λειτουργίας αφορά πολλά άλλα είδη προφο­ρικού και γραπτού λόγου, πέρα από τη λογοτεχνία και τη ρητο­ρική Γλώσσα και ύφος. Το (λογοτεχνικό ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφος ενός συγ­γρα­φέα δεν ταυ­τίζεται απαραίτητα με την ιδιόλεκτό του. Ατομικό / προσωπικό ύφος vs. συλλογικό / λειτουργικό / ειδολογικό ύφος (‘genre style’), λ.χ. το ύφος ενός συγκεκριμένου δοκιμιογράφου σε σύγκριση με τα υφολογικά χαρακτηριστικά της δοκιμιογραφίας στο σύνολό της. Τα σχήματα λόγου ως ευ­ρύτερα γλωσσικά φαινόμενα που ενδέχεται να σχετίζονται και με άλλες επικοι­νω­νιακές λειτουργίες της γλώσσας, και όχι αποκλειστικά με την αισθητική. Εικόνα- παρομοίωση- μεταφορά στη λογοτεχνία. Σχήματα αντίθεσης, σχή­ματα επα­νάληψης, σχήμα­τα ομοηχίας. Συνδυασμοί. Από τον λόγο τής καθημερινής επικοινωνίας στον αισθητικά επεξερ­γα­σμένο λόγο. Παραδείγματα εφαρμογής σε κείμενα λογοτεχνικά, χρηστι­κά, κ.ά.

 Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη, Ατομική και ομαδική εργασία, Παρουσιάσεις papers από φοιτητές, Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση : να αναγνωρίζει τις σχέσεις και τις διαφορές ανάμεσα σε ποικίλους τύπους κειμένων με βάση τα ειδολογικά και τα γλωσσικά τους χαρακτηριστικά· να διαφοροποιεί τα σχήματα λόγου και ν’ αναγνωρίζει τη συμβολή τους στη ρητορικά αλλά και τη θεματική δομή του κειμένου· να σχεδιάζει μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία των κει­μενικών ειδών και του σχηματικού λόγου και να προετοιμάζει σχετικό διδακτικό υλικό.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία, Ομαδική εργασία-παρουσία­ση, Τελική ε­ξέ­ταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Adam, J.-M. 1997. Le Style dans la Langue. Une Reconception de la Sty­listique, Delachaux et Niestlé.

Cressot, M. & L. James, ¹¹1983. Le Style et ses Techniques, Παρίσι, PUF.

De Baugrande, R. & W. Dressler. 1981. Introduction to Text Linguistics. Λονδίνο & Νέα Υόρκη: Longman.

Leech, G. N. & M. H. Short. 1981. Style in Fiction (A Linguistic Intro­duction to English Fic­tional Prose). Longman.

Todorov, T. 1971. Poétique de la Prose. Seuil.

Todorov, T. “Η γραμματική του αφηγηματικού λόγου”, μετάφρ. Θαν. Νάκα, περ. Σπείρα, τεύχ. 5 (Δεκέμ­βρης 1976), σσ. 74-85.

Todorov, T. 1980. Nouvelles Recherches sur le Récit. Seuil.

Toolan, M. 1996. Language in Literature. An Introduction to Stylistics, Λονδίνο, Arnold.

Wales, K. ²2001. A Dictionary of Stylistics. Longman.

Αυδίκος, Ε. (επιμ.) 1994. Το Λαϊκό Παραμύθι. Θεωρητικές Προσεγγί­σεις. Ο­δυσσέας.

Γεωργακοπούλου, Α. & Δ. Γούτσος. 1999. Κείμενο και Επικοινωνία. Ελληνικά Γράμματα.

Γούτσος, Δ. & Σ. Κουτσουλέλου & Αι. Μπακάκου- Ορφανού (επιμ.) 2006. Ο Κόσμος των Κειμένων. Ελληνικά Γράμματα.

Κενώ, Ραιημόν. 1984. Ασκήσεις Ύφους (μετάφραση: Αχιλλέας Κυρια­κί­­δης). Ύ­­ψι­­λον.

Κουτσουλέλου Σ. 2002. Ο Πρόλογος ως Κειμενικό Είδος.

Ματσαγγούρας, Η. 2001. Κειμενοκεντρική Προσέγγιση του Γρα­­πτού Λόγου (Ή αφού σκέφτονται γιατί δεν γράφουν;). Γρη­γόρη.

Μερακλής, Μ.Γ. χ.χ. Τα Παραμύθια μας. Θεσσαλονίκη: Κωνστα­ντι­νίδης.

Μερακλής, Μ. Γ. 1994. “Σκέψεις για μια διδακτική προσέγγιση του πα­­ραμυθιού”, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας (Θεωρητικές και Δι­δα­κτικές Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία), τόμ. 9, σσ. 71- 7.

Νάκας, Θαν. ¹1981. Ο Montaigne και το Δοκίμιο. Κάλ­βος.

Νάκας, Θαν.  ⁶2014. Γλωσσοφιλολογικά, Α΄. Πατάκης [κεφ. 1: Σχέσεις ποίησης και γλώσ­σας· 2: Λαϊκή γλώσσα και δημοτικό τραγούδι· 4: Τρεις παρεμβάσεις για τον Καβάφη].

Νάκας, Θαν. ⁷2002. Γλωσσοφιλολογικά, Β΄. Πατάκης [κεφ. 8: “(Κειμε­νο)γλωσσο­λο­γία, υφολογία, λογοτεχνία”].

Νάκας, Θαν.  ⁴2006. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 6: Ι.Μ. Παναγιωτό­που­λος: η ευδοκίμηση της δοκιμιογραφίας· 7: Για τη θεατρική γραφή του Μάρι­ου Ποντίκα (ή από το αφηγηματικό κείμενο στο θεατρικό)· 10: Γλωσσικά και παραγλωσσικά στοιχεία της παράστασης (‘performance’) του παραμυθιού· 11: “Απο­παγίωση και ανακυριολεξία (στοιχεία λεκτικού χιούμορ στο έργο του Ευγ. Τριβιζά”· 14: ‘Παπαρούνες’ και ‘μήκωνες’, ‘ρέματα’ και ‘ρεύματα’ (: στοιχείο ύφους στον Παπαδιαμάντη)· 16: Ο Παπαδιαμάντης για τη γλώσσα και η γλώσσα του Παπαδιαμάντη].

Νάκας, Θαν.  ²2007. Σχήματα (Μορφο)λεξικής και Φρα­­στικής Επανάλη­ψης, α΄, Πα­τάκης.

Νάκας, Θαν. [Σε συνεργασία με την Ευγ. Μαγουλά και την Αφρ. Καποθανάση]. 2010. “Η ομοηχία στη Νέα Ελ­λη­νική: ορο­λο­γία και τυπολογία”, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα (30 / 2-3.5.2009), Θεσσαλονίκη, σσ. 436-449.

Νάκας, Θαν. 2011α. [Σε συνεργασία με τη Τζίνα Καλογήρου], “Τυπολογία του οξύμωρου”, Proceedings of the 9^thInternational Con­ference on Greek Linguistics (ICGL 9, 29-31 October 2009, Chicago, Illinois), University of Chicago / Ohio State University, σσ. 321-333.

[Προσβάσιμοστο http://home.uchicago.edu/~cchatzop/ICGL2009BETA.html].

Νάκας, Θαν. [σε συνερ­γασία με τους Μ.Ζ. Κοπιδάκη, Γ.Α. Χριστοδούλου και Ν.Α.Ε. Καλοσπύρο]. 2011β. Ρητορικός Παπαδιαμάντης, Πατάκης.

Νάκας, Θαν. 2011γ. “Ο ρητορικός Παλαμάς” στον συλλογικό τόμο Ημερίδα Κωστής Παλα­μάς / Πρακτικά Ημερίδας (Ακαδημία Αθη­νών 16 Δεκεμβρί­ου 2009), Ακαδημία Αθη­νών / Κέντρον Ερεύνης της Ελλη­νικής Λαογρα­φί­ας, σσ. 73-88.

Παπαδοπούλου, Μ. 2007. “Επιλογή και ανάλυση κειμένων για τη διδασκαλία της Γλώσσας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: οι πινα­κίδες με ονόματα οδών”, στο Ν. Μήτσης & Δ. Καραδήμος, Η Διδα­σκαλία της Γλώσσας, 181-201.

Παπανικολάου, Κ. χ.χ. Νεοελληνική Καλολογία (Αισθητική του Λόγου). Βιβλιοπωλείον της “Εστίας”.

Πολίτης, Π. (επιμ.) 2009. Ο Λόγος της Μαζικής Επικοινωνίας (Το ελ­λη­νικό πα­ράδειγμα). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μα­νό­λη Τριανταφυλλίδη.

Σακελλαρίου, Α. 2006. “Μια φορά κι έναν καιρό… Μια διδακτική πρό­ταση για το παραμύθι βασισμένη στους πολυγραμματισμούς και τη δια­θε­ματικότητα”, Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 26 (14-15. 5. 2005), Τομέας Γλωσσολογίας ΑΠΘ.

Σηφιανού, Μ. 2007. “Προσοχή, παρακαλώ. Οι ελληνικές αναγγελίες στο μετρό της Αθήνας”, Γλωσσικός Περίπλους (Μελέτες αφιερωμέ­νες στη Δ. Θεοφα­νοπού­λου- Κοντού), 332-341.

Χατζησαββίδης, Σ. 2007. Ελληνική Γλώσσα και Δημοσιογραφικός Λό­γος. Γρηγόρη.