Διδάσκουσα – Ιδιότητα: Αγγελική Σακελλαρίου, Επίκουρη Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας ΠΤΔΕ ΠΔΜ

Περιεχόμενο μαθήματος: Πρώτα θα δοθεί το γενικό θεωρητικό πλαίσιο της αξιοποίησης των ΤΠΕ (και ειδικότερα των ηλεκτρονικών λεξικών και των ηλεκτρονικών σωμάτων κειμένων-corpora) στο γλωσσικό μάθημα. Θα παρουσιαστούν τρεις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις: α) αυτή που στηρίζεται στο κυρίαρχο γλωσσολογικό παράδειγμα και την ενδιαφέρει η αποτελεσματικότερη καλλιέργεια της επικοινωνιακής ικανότητας, οπότε δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στη χρήση της γλώσσας. β) αυτή που στηρίζεται στην καλλιέργεια των διαφόρων μορφών γραμματισμού και ιδιαίτερα του κριτικού, γ) η αντίληψη «πίσω στα βασικά» που πρεσβεύει την επιστροφή στην παραδοσιακή διδασκαλία της γραμματικής και της ορθογραφίας. Τα πορίσματα των σχολών αυτών θα συνδεθούν με τη διεθνή και την ελληνική εμπειρία ως προς τη χρήση των ΤΠΕ.

Αξιοποιώντας αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, το μάθημα θα στραφεί στη διδασκαλία θεμάτων: Α) της γραμματικής (συσχέτιση των γραμματικών δομών με τον λόγο και γενικότερα την περίσταση επικοινωνίας, ανάδειξη της γλωσσικής ποικιλότητας/ των εναλλακτικών γραμματικών δομών (διτυπίες, π.χ. έρχονταν/ ερχόντουσαν) σε όλα τα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης), Β) του λεξιλογίου (προθήματα και επιθήματα, σημασιολογικά πεδία, σημασιολογική προσωδία, δανεισμός, σημασίες των πολύσημων λέξεων μέσα στο πλαίσιο της χρήσης τους, συνώνυμα, συμφράσεις, στερεότυπες εκφράσεις), Γ) των κειμενικών ειδών και των επιπέδων ύφους (δημοσιογραφικός, εκπαιδευτικός, ακαδημαϊκός, πολιτικός κ.ά. λόγος), Δ) της κριτικής ανάλυσης λόγου (ιδεολογική χρήση της γλώσσας στον δημοσιογραφικό/ πολιτικό λόγο).

Σε όλα τα παραπάνω αντικείμενα θα συνδυάζεται η θεωρητική παρουσίαση με δεδομένα από τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα ηλεκτρονικά σώματα κειμένων και θα συζητούνται τρόποι διδασκαλίας των φαινομένων στο πλαίσιο μιας μαθητοκεντρικής προσέγγισης. Στόχος είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στον νέο γραμματισμό, με έμφαση στις ερευνητικές και ανακαλυπτικές δεξιότητες, με παράλληλη καλλιέργεια της κριτικής γλωσσικής επίγνωσης, στοιχεία που θα πρέπει να είναι σε θέση να μεταδώσουν στους μελλοντικούς μαθητές τους.

Μέθοδοι διδασκαλίας: Η διδακτική μεθοδολογία που ακολουθείται στο μάθημα είναι προσαρμοσμένη σε ενήλικους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μέθοδο της σύγχρονης και ασύγχρονης διδασκαλίας και περιέχει: α) διαλέξεις από τη διδάσκουσα, β) ασκήσεις για την εύρεση δεδομένων, γ) συζητήσεις προβληματισμού, δ) μελέτη και παρουσίαση ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων άρθρων, καθώς και εκπαιδευτικών σεναρίων από τους φοιτητές.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Με το πέρας των μαθημάτων οι φοιτητές αναμένεται να γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα Ηλεκτρονικά Σώματα Κειμένων στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος ως περιβάλλον μάθησης και ως μέσο πρακτικής γραμματισμού και απόκτησης κριτικής γλωσσικής επίγνωσης.

Συγκεκριμένα οι φοιτητές θα είναι σε θέση: α) να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά λεξικά ως πηγές ασκήσεων για τη μελέτη του σημασιολογικού πεδίου των λέξεων, την ορολογία, τη μορφολογία κ.ά. β) να χρησιμοποιούν τα ΗΣΚ ως πηγές έρευνας και διδακτικού υλικού για τη γραμματική, το λεξιλόγιο, τα κειμενικά είδη, την κριτική ανάλυση λόγου.

Μέθοδοι Αξιολόγησης: Μικρές ενδιάμεσες και τελικές εργασίες.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Goutsos, D. 2010. «The Corpus of Greek Texts: A reference corpus for Modern Greek». Corpora 5 (1): 29-44.

Γούτσος, Δ. & Γ. Φραγκάκη. 2016. Εισαγωγή στη Γλωσσολογία των Σωμάτων Κειμένων. Ηλεκτρονικό βιβλίο. Δράση Κάλλιππος. www.repository.kallipos.gr

Halliday, M.A.K. 1993. «Quantitative studies and probabilities in grammar». Στο Michael Hoey (επιμ.), Data, Description, Discourse: Papers on the English Language in Honour of John McH. Sinclair, 1-25. London: Harper Collins.

Κόμης, Β. & Κ. Ντίνας. 2011. Μελέτη για την Aξιοποίηση των ΤΠΕ στη Διδασκαλία της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση: Γενικό Πλαίσιο και Ιδιαιτερότητες. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greeklanguage.gr/sites/default/files/digital_school/p3.1.2_glwssa.pdf

Κουτσογιάννης, Δ. 2007. Διδακτική Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Λεξικών και Σωμάτων Κειμένων. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/education/cbt/utilization/theory.html

O’Keeffe, A. M., McCarthy, M. J. and Carter, R. A. 2007. From Corpus to Classroom. Cambridge: Cambridge University Press.

Sinclair, J. McH. 2003. Reading Concordances. London: Longman.

O’Keeffe, Anne & M. McCarthy (επιμ.). 2010. The Routledge Handbook of Corpus Linguistics. London & New York: Routledge.