Διδάσκων: Θανάσης Νάκας, Καθηγητής Γλωσσολογίας, ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ

Περιεχόμενο μαθήματος: Γλώσσα: σύστημα και ποικιλίες. Διάλεκτος / ιδίωμα, κοινωνιόλεκτος, ιδιόλεκτος.

‘Υψηλή’ και ‘χαμηλή’ ποικιλία στη σύγχρονη Νέα Ελληνική. Επίσημος / δημόσιος και οικείος / ιδιωτικός λόγος. Επίπεδα ύφους (registers). Λεξικογραμματικά στοιχεία που προσδιορίζουν διαφορετικά επίπεδα ύφους. Στοιχεία του συγκειμενικού πλαισίου ενός κειμένου που καθορίζουν το επίπεδο ύ­φους. ‘Κλειστά’ vs ‘ανοικτά’ επίπεδα ύφους”. Υφολογικά χαρακτηριστικά ανάλογα με το κειμενικό είδος. Ρητορικά ‘προγυμνάσματα’ κ.ά. ασκήσεις ύφους. Σχηματικός λόγος και ύφος. Η έννοια του λογοτεχνικού (ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφους. Το λογοτεχνικό ύφος ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών ή αποκλίσεων. Μελέτη του ύφους συγκεκριμένων συγραφέων (ποιητών και πεζογράφων).

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διάλεξη / διδασκαλία θεωρητικών θεμάτων από τον διδά­σκοντα. Ατομικές και ομαδικές εργασίες. (Συγ)κριτική μελέτη άρθρων της βιβλιο­γραφίας, ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης. Παρουσιάσεις ppt. Προβολή videos-DVD με συναφές περιεχόμενο.

Αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος, ο φοιτητής θα είναι σε θέση : να αναγνωρίζει το επίπεδο ύφους ενός κειμένου, γραπτού ή προφορικού, με βάση το συγκειμενικό πλαίσιο πραγμάτωσής του (το μέσον εκφοράς του, τον επικοινωνιακό στόχο, τον συνομιλιακό ρόλο των συμμετεχόντων, εάν το κείμενο είναι διαλογικό)· να διακρίνει το ατομικό / προσωπικό ύφος από το λογοτεχνικό (ή ‘κατ’ εξοχήν’) ύφος· να σχεδιάζει ασκήσεις / μαθήματα σχετικά με τη διδασκαλία κειμένων με διαφορετικά γλωσσοϋφολογικά χαρακτηριστικά.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Ατομική εργασία. Ομαδική εργασία-παρουσία­ση. Τελική ε­ξέ­ταση.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Κενώ, Ραιημόν. 1984. Ασκήσεις Ύφους (μετάφραση: Αχιλλέας Κυρια­κί­­δης). Ύ­­ψι­­λον.

Νάκας, Θαν. ⁸2006. Γλωσσοφιλολογικά, Β΄. Πατάκης [κεφ. 8: “(Κειμε­νο)γλωσσο­λο­γία, υφολογία, λογοτεχνία”].

Νάκας, Θαν.  ⁵2014. Γλωσσοφιλολογικά, Δ΄. Πατάκης [κεφ. 10: Γλωσσικά και παρα­γλωσ­σικά στοιχεία της παράστασης (‘performance’) του παραμυθιού· 11: “Α­πο­παγίωση και ανακυριολεξία (στοιχεία λεκτικού χιούμορ στο έργο του Ευγ. Τριβιζά”· 14: ‘Παπαρούνες’ και ‘μήκωνες’, ‘ρέματα’ και ‘ρεύματα’ (: στοι­χείο ύφους στον Παπαδιαμάντη)· 16: Ο Παπαδιαμάντης για τη γλώσσα και η γλώσσα του Παπαδιαμάντη].

Νάκας, Θαν.  ²2007. Σχήματα (Μορφο)λεξικής και Φρα­­στικής Επανάλη­ψης, α΄, Πα­τάκης.

Νάκας, Θαν. [σε συνερ­γασία με τους Μ.Ζ. Κοπιδάκη, Γ.Α. Χριστοδούλου και Ν.Α.Ε. Καλοσπύρο]. 2011β. Ρητορικός Παπαδιαμάντης, Πατάκης.

Παπανικολάου, Κ. χ.χ. Νεοελληνική Καλολογία (Αισθητική του Λόγου). Βιβλιοπω­λείον της “Εστίας”.

Τζάρτζανος, Αχ. 1953. Νεοελληνική Σύνταξις (της Κοινής Δημοτικής), τόμ. Β΄, ΟΕΣΒ.

Adam, J.-M. 1997. Le Style dans la Langue. Une Reconception de la Sty­listique. Dela­chaux et Niestlé.

Bacry, P. 1992. Les Figures de Style. Παρίσι, Belin.

Couture, B. 1986, Functional Approaches to Writing: Research Perspectives. London.

Cressot, M. & L. James, ¹¹1983. Le Style et ses Techniques. Παρίσι, PUF.

Deloffre, F. 1974. Stylistique et Poétique Franςaises. Παρίσι, Sedes.

Dragomirescu, Gh. N. 1975. Mică Enciclopedie a Figurilor de Stil. Βουκουρέστι.

Du Morier, H. ⁴1989. Dictionnaire de Poétique et de Rhétorique. Παρίσι, PUF.

Enqvist, N.E. 1973. Linguistic Stylistics. The Hague: Mouton.

The Hague Mouton.

Fontanier, P. 1977 [1821-30, ανατύπ. της α΄ έκδ. με εισαγωγή G. Genette]. Les Figures du Discours. Παρίσι, Flammarion / Champs.

Guiraud, P. 1975. La Stylistique. Paris, Presses Universitaires de France.

Halliday, M.A.K & Hasan, R. 1989. Language, Context and Text: Aspects of Language in a Socialsemiotic Perspective. London, Oxford University Press.

Herschberg-Pierrot, Anne. 1993. Stylistique de la Prose. Παρίσι, Lettres Belin Sup.

Lausberg, H. ⁴1971 [1963]. Elemente der Literarischen Rhetorik. Μόναχο, Max Hue­ber Verlag.

Leech, G. N. ⁷1979. A Linguistic Guide to English Poetry. Λονδίνο, Longman.

Leech, G. N. & M. H. Short. 1981. Style in Fiction (A Linguistic Intro­duction to English Fic­tional Prose). Longman.

Léon, P. 1993. Précis de Phonostylistique (Parole et Expressivίté). Παρίσι, Nathan.

Martin, J. R. 2001. “Language, register and genre”. Στο A. Burns & C. Coffin (eds.), Analysing English in a Global Context: A Reader (pp. 149-166). London, Rout- lege / Macquarie University/ The Open University.

Molinié, G. ²1991. Éléments de Stylistique Française. Παρίσι, PUF / Linguistique Nou- velle.

Patillon, M. 1990. Éléments de Rhétorique Classique. Paris, Nathan.

Reboul, O. 1991. Introduction à la Rhétorique. PUF.

Reid, T. B. 1956. “Linguistics, structuralism, philology”. Archivum Linguisticum 8.

Toolan, M. 1996. Language in Literature. An Introduction to Stylistics. Λονδίνο, Arn­old.

Wales, K. ²2001. A Dictionary of Stylistics. Longman.