Διδάσκουσα – ιδιότητα: Αναστασία Στάμου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνιογλωσσολογίας και Ανάλυσης λόγου Π.Τ. Νηπιαγωγών, Π.Δ.Μ.

Περιεχόμενο μαθήματος: Το μάθημα εισάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σε κεντρικές έννοιες των προσεγγίσεων ανάλυσης λόγου, όπως το «κείμενο», ο «λόγος» και το «συμφραστικό πλαίσιο». Εξετάζονται οι εκπαιδευτικές εφαρμογές της ανάλυσης λόγου και, ειδικότερα, η σχέση της με τη γλωσσοδιδακτική προσέγγιση του κριτικού γραμματισμού, ο οποίος συνδέεται με την ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων που θα καταστήσουν τους/τις μαθητές/τριες και μελλοντικούς πολίτες ικανούς/ές να λειτουργούν αποτελεσματικά σε διαφορετικές περιστάσεις επικοινωνίας αλλά και να παράγουν και να προσλαμβάνουν με κριτικό τρόπο μια ευρεία γκάμα κειμενικών ειδών. Η εστίαση δίνεται στη γλωσσολογική παράδοση του κριτικού γραμματισμού, γνωστή ως «κριτική γλωσσική επίγνωση», η οποία αφορά την ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών στα άρρητα ιδεολογικά νοήματα που κατασκευάζονται σε συγκεκριμένα κείμενα (π.χ. τη ρατσιστική χρήση της γλώσσας στα ΜΜΕ).

Μέθοδοι διδασκαλίας: Διαλέξεις, φροντιστηριακές ασκήσεις σε ομάδες, μικρές ατομικές και ομαδικές εργασίες.

Μαθησιακά αποτελέσματα: Οι φοιτήτριες και οι φοιτητές θα αντιληφθούν τον δυναμικό ρόλο της γλώσσας ως επικοινωνιακού πόρου και ως μορφής κοινωνικής πρακτικής. Θα εμβαθύνουν στις δεξιότητες που είναι απαραίτητο να αναπτυχθούν για την αποτελεσματική παραγωγή και πρόσληψη ενός κειμένου (με στοιχεία προφορικότητας ή/και γραπτότητας, γλωσσικού ή πολυτροπικού), η οποία να οδηγεί στην κοινωνική ενδυνάμωση. Πρωτίστως θα αντιληφθούν ότι ο κριτικός γραμματισμός είναι ευρύτερος του «αλφαβητισμού», δηλαδή την εκμάθηση της γραφής και ανάγνωσης.

Μέθοδοι αξιολόγησης: Τελικές ατομικές εργασίες.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Αρχάκης, Α. (2005). Γλωσσική Διδασκαλία και Σύσταση των Κειμένων. Αθήνα: Πατάκης.

Baynham, M. (2002). Πρακτικές Γραμματισμού (Μτφ. Μ. Αραποπούλου, επιμ. Ε. Καραντζόλα). Αθήνα: Μεταίχμιο.

Clayman, S. & Heritage, J. (2008). Η Ειδησεογραφική Συνέντευξη: Δημοσιογράφοι και Δημόσια Πρόσωπα στον «Αέρα» (μτφ. Α.Γ. Στάμου, επιμ. Π. Πολίτης). Αθήνα: Πατάκης.

Cook-Gumperz, J. (2008) (επιμ.). Η Κοινωνική Δόμηση του Γραμματισμού (Μτφ. Ε. Κοτσυφού, επιμ. Τ. Κωστούλη). Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

Coulthard, M. (1977). An Introduction to Discourse Analysis. London: Longman.

Γεωργακοπούλου, Α. & Γούτσος, Δ. (1999). Κείμενο και Επικοινωνία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Γεωργαλίδου, Μ. Σηφιανού, Μ., Τσάκωνα, Β. (επιμ.) (2014). Ανάλυση Λόγου: Θεωρία και Εφαρμογές. Αθήνα: Νήσος.

Γούτσος, Δ., Σ. Κουτσουλέλου, Α. Μπακάκου-Ορφανού & Ελένη Παναρέτου (επιμ.) (2006). Ο Κόσμος των Κειμένων: Μελέτες Αφιερωμένες στον Καθηγητή Γεώργιο Μπαμπινιώτη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

De Beaugrande, R. & Dressler, W. (1981). Introduction to Text Linguistics. London: Longman.

Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity.

Κουτσουλέλου-Μίχου, Σ. (2004). Η Γλώσσα της Διαφήμισης. Αθήνα: Gutenberg.

Kress, G. (2003). Γλωσσικές Διαδικασίες σε Κοινωνιοπολιτισμική Πρακτική (Μτφ Ελευθερία Γεωργιάδη). Αθήνα: Σαβάλλα.

Πολίτης, Π. (επιμ.) (2008). Ο Λόγος της Μαζικής Επικοινωνίας: Το Ελληνικό Παράδειγμα. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών-Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη.